Ինչ-որ մի տեղ անկյունների եւ թվերի արանքում...

Գրատախտակին գծված էին եռանկյունիներ, ուղղանկյունիներ, գրված էին բանաձևեր և հավասարումներ: Գրատախտակի առջև կանգնած էր ճմռթված պիջակով Երեմյանը: Նա իր հաստ ակնոցների տակից նայում էր ապշած հանդիսականներին, որոնք քարացել էին լռության մեջ: Ելույթը տևել էր ուղիղ մեկուկես ժամ: Ելույթի ընթացքում գիտաժողովի մասնակիցներից եւ ոչ մեկը ձայն չէր հանել, նույնիսկ չէր հազացել և չէր փռշտացել: Երեմյանի հայտնագործությունը ստիպել էր բոլորին լարել ուշադրությունը, պահել շունչներն ու մեկ ամբողջական ականջ դառնալ:

Ելույթն ավարտված էր:

- Այսքանը,- ասաց Երեմյանը` թափ տալով կավճոտ ձեռքերն ու ժպտալով,- թերևս այսքանը: Կգտնվե՞ն անձիք, ովքեր կուզենան իրենց վրա փորձարկել X կապսուլան:

Դահլիճում բացականչությունների և հոգոցների ալիք անցավ: Մի պահ ընդամենը: Եւ նորից լռություն տիրեց: Վերևի շարքերից ինչ-որ մեկը վախվորած բարձրացրեց ձեռքը:

- Ահա, խնդրեմ,- ուրախացավ Երեմյանը,- համեցեք այստեղ, համեցեք: Հավատացնում եմ, ոչ մի ցավային ազդեցություն սա չի ունենա: Դե՞: Մի´ վախեցեք, համեցեք:

Ձեռք բարձրացնողը նիհար և բարձրահասակ երիտասարդ էր, ով քայլում էր իր հասակի համար փոքր քայլերով, գլուխը կախ և մի քիչ կռացած: Նա, անցնելով շարքերի միջով, անընդհատ կրկնելով «կներեք, կներեք», հասավ գրատախտակի մոտ:

- Հիմա ես ձեզ կտամ այս սկզբունքով պատրաստված X կապսուլան, դուք այն կընդունեք և կպատմեք ձեր տպավորությունների մասին: Կցանկանա՞ք ներկայանալ:

- Դոցենտ Շմիդտ,-կմկմաց երկարահասակ երիտասարդը:

- Հոյակապ է, դոցենտ Շմիդտ,- ձեռքերն իրար շփեց Երեմյանն ու մոտեցավ գրատախտակի տակ դրված պայուսակին: Նա բացեց պայուսակը, ինչ-որ բան քչփորեց այնտեղ և հանեց փոքրիկ պլաստիկ տոպրակն ու ցույց տվեց դա դահլիճին,- սա է: Հիմա հարգելի դոցենտ Շմիդտն այն կփորձարկի:

Նա բացեց տոպրակը, հանեց այնտեղից մեկ պատիճ ու մեկնեց դա Շմիդտին:

- Անուշ արեք,- ասաց Երեմյանը:

Շմիդտն անսպասելի համարձակ շարժումով ասես խլեց երեմյանից պատիճն ու կուլ տվեց: Նրա նիհար կերպարը կանգնած էր հանդիսականների առջև, իսկ հայացքը նրա ուներ այնպիսի արտահայտություն, կարծես մեղադրում էր բոլորին:

- Իրականում ոչ մի դժբախտություն հիմա տեղի չի ունենա,- նկատելով Շմիդտի հայացքը` ասաց Երեմյանը,- հիմա դոցենտը կապրի ուղղակի մի նոր զգացում, որին մինչ այժմ նա անծանոթ է եղել: Դա էլ հենց այն է, ինչի մասին ես այսքան երկար խոսում էի: Սա X կապսուլան է: Դե՞: Ինչ-որ բան զգու՞մ եք, - դարձավ նա դոցենտ Շմիդտին:

Վերջինս թափահարեց գլուխը, բայց նույն պահին էլ դադարեցրեց: Նրա մարմնով ասես դող անցավ: Հաճելի, թարմացնող դող: Նրա մեջքն ուղղվեց: Դեմքի լարվածությունն անցավ:

- Կարելի է՞,- ասաց նա հանգիստ և հնչեղ ձայնով` բարձրացնելով ձեռքը:

- Իհարկե,- ասաց Երեմյանը, որ մի քանի քայլ կողք էր գնացել և սրբում էր ակնոցները ճմռթված պիջակի թևքով:

- Ես հիմա հասկացա ամեն բան, ինչ ասում էր պրոֆեսոր Երեմյանը: Սա իրոք նոր է: Ես ատել եմ մարդկանց, ես սիրել եմ մարդկանց, ես եղել եմ երջանիկ ու դժբախտ, կարոտել եմ, զայրացել, հիացել... Ես ապրել եմ բոլոր զգացումները: Բայց հիմա...,- նա խորը շունչ քաշեց,- հիմա ես ապրում եմ բոլորովին նոր բան: Պրոֆեսոր, սա թմրանյու՞թ է:

- Բնավ,- ասաց Երեմյանը` լայն ժպտալով, -այն չի կարող համարվել թմրանյութ, քանի որ նրա նյութական բաղադրությունը, մեղմ ասած, նեյտրալ է: Ու չի կարող համարվել թմրանյութ, քանի որ սա ընդամենը զգացում է: Նոր զգացում: Եթե ուզում եք, անվանեք սա` X զգացում կամ X կապսուլայի զգացում: Այն նման է երջանկության, հիացմունքի, վախի, սիրո և ատելության: Այսուհետև սա դրանցից մեկն է, դրանց շարքից է:

Դահլիճում աղմուկ բարձրացավ:

- Դուք ուզում եք ասել, որ նոր զգացու՞մ եք պատենտավորում:

- Ճիշտ այդպես: Նոր, բոլորովին նոր: Որն ապրելուց հետո աշխարհը վերջապես կփոխվի:

Աղմուկը սաստկացավ: Շատերը վեր թռան իրենց տեղերից: Իրարանցում սկսվեց:

- Ինչի՞ց է պատրաստվում այդ կապսուլան:

- Ի՞նչ է դրա համար անհրաժեշտ:

Երեմյանը շոյված էր նման բուռն արձագանքով, սակայն իրավիճակը սպառնում էր անկառավարելի դառնալ: Իրարանցումը կատարյալ էր: Հանգիստ էր միայն դոցենտ Շմիդտը, որն ավելի շատ զբաղված էր աշխարհի և մարդկանց հանդեպ տածած իր նոր զգացումը վերլուծելով:

- Ինչի՞ց է այն բաղկացած,- գոչում էին ներկաները:

- Ինչի՞ց:

Երեմյանին շաղախում էին հարցերով: Ինչ-որ ձեռքեր արդեն քաշքշում էին նրա ճմռթված պիջակից, պահանջում պատասխանել հարցին, թե ինչ նյութերից է բաղկացած X կապսուլան:

- Հիմարնե՜ր,- չդիմացավ Երեմյանը,- դուք ոչինչ չհասկացաք, ձեզ չօգնեց նույնիսկ Պյութագորասի թեորեմը, դուք ոչ մի բան չեք հասկանում:

- Բացատրեք նորից,- գոչեցին տարբեր կողմերից:

- Սա նյութ չէ, սա այն է, ինչի շնորհիվ, օրինակ, էջերի քառակուսիների գումարը հավասարվում է ներքնաձիգի քառակուսուն, սա այն է, ինչ չկա, բայց կա ինքն իրեն ու ամենուր, սա ուրիշ է...

Նրա ձայնը խորտակվեց աղմուկի ալիքներում: Նրան ողողեցին հարցերի, հիմար պնդումների, կասկածների, փորձերի և թղթատարության ջրերով և քաշեցին հետ, որտեղ դեռ շատ քչերն էին ապրել նոր զգացումը:

Խորհրդականն անշարժ հետևում էր նրա անհանգիստ քայլերին: Առաջնորդը հետ ու առաջ էր անում հարմարավետ աշխատասենյակում` ժամանակ առ ժամանակ կանգնելով ու գլուխն ափերի մեջ առնելով: Մոտ քսան րոպե այդպես քայլելուց հետո նա վերջապես վերադարձավ իր տեղն ու փռվեց մեծ բազկաթոռի մեջ:

- Իրավիճակը դուք ճիշտ եք նկարագրում,- սկսեց նա,- այն, ինչ տիրում է հիմա մեր քաղաքացիների շարքերում, իսկական աղետ է: Նրանք մեզ ոչ ատում են, ոչ սիրում: Նրանք սպառել են մեր հանդեպ ունեցած ատելությունը, իսկ սեր գուցե եւ չեն էլ ունեցել երբեք:

Խորհրդականը շոյված հազաց:

Առաջնորդը շարունակեց.

-Եթե այսպես շարունակվի, տիրող անտարբերությունը կվերածվի համատարած ապատիայի, ինչի արդյունքում ընդհանրապես կիմաստազրկվի իշխանության գաղափարը և դրա գործառույթները վերջնականապես կդադարեցվեն:

- Դրա համար էլ պետք են օժանդակիչ գործոններ...

- Ու դուք առաջարկում եք դա՞: Այդ նոր..հմ... զգացումը՞:

- Այո: Եթե ձեզ այլևս չեն սիրում, այլևս չեն ատում, ինչպես նաև չեն նախանձում, զզվում...

- Բավ է, - կտրուկ ընդհատեց Առաջնորդը:

- Ուրեմն ձեզ պետք է նոր զգացում: Ձեզ պետք է, որ ընտրողները տածեն ձեր հանդեպ այդ զգացումը: Ու այստեղ դուք պետք է շտապեք, եթե ուզում եք լինել առաջինը:

- Իսկ ի՞նչ կարժենա այդ նոր զգացումը: Ինչի՞ց է այն բաղկացած:

Խորհրդականը մնաց լուռ` փորձելով հնարավորինս ճիշտ ձևակերպել իրեն էլ ոչ այնքան հասկանալի միտքը:

- Ոչինչ: Ասում են, որ այն ուղղակի ջուր է: Կամ օդ: Կամ ցանկացած այլ բան: Ոմանք ասում են, որ այն ընդհանրապես նյութական չէ: Իսկ պրոֆեսոր Երեմյանի կայքում` ընդդեմ գիտական շրջանակներում տեղի ունեցող քննադատումների, կայացվել է բողոքի ակցիա, որի արդյունքում կայքում տեղադրվել է X կապսուլա ստանալու եղանակը:

Առաջնորդը ծանր հոգոց քաշեց: Հենվեց բազկաթոռի մեջքին եւ սկսեց շոյել փողկապը:

- Ուրեմն պետք է լինել առաջինը...

Հ.Գ.

- Ինչպե՞ս եք վերաբերվում ձեր հայտնագործության քաղաքականացմանը:

- Վատ:

- Կպարզաբանե՞ք:

- Կապել իմ կատարած հայտնագործությունը քաղաքականության հետ նույնն է... նույնիսկ դժվարանում եմ պատասխանել: Իմ հայտնագործությունը պետք է ծառայեր բոլորովին այլ նպատակների, սակայն այս երկրում ստացվեց այնպես, որ քաղաքական կուսակցությունները վերցրել են X կապսուլայի արտադրման իրավունքներն ու հիմա իրար միս են ուտում մրցակցային առավելություններ ստանալու համար:

- Քաղաքական ուժերի կողմից ձեր X կապսուլան օգտագործելու երևույթն իրոք տարօրինակ է:

- Մեղմ ասած...

- Պրոֆեսոր Երեմյան, ինչպիսի՞նն են ձեր քաղաքական հայացքները:

- Ես այդպիսիք չունեմ:

- Բացարձա՞կ:

- Բացարձակ: Ես X կապսուլան ստեղծողն եմ, հասկանու՞մ եք: Ես: Այդ մարդը ես եմ, գրողը տանի: X կապսուլայի հայտնվելուց հետո ոչ քաղաքականությունը, ոչ ձեր հիմար ռադիոկայանը, ոչ կուսակցությունները չպիտի գոյություն ունենային, սակայն դուք դեռ կաք եւ դա ինձ հիմա ապշեցնում է: Խնդրում եմ դադարեցնել եթերը:

Ձայնագրություն` կատարված ԲՌՈՒՆՑՔ ռադիոկայանում: