Monday, July 23, 2012

Զարկեցե´ք


Զարկեցե´ք դարբիննե´ր կռանը սալին,
Զարկեցե´ք կռանըշղթայքն ամրանան,
Անիծյալ արքայի կապանքն ամրանան,
Զարկեցե´ք դարբիննե´ր կռանը սալին:
Հովհաննես Հովհաննիսյան


Մ.թ.ա. 161 թվական. Արտաշատ.
Սգո թափորը դաժան էր: Երբեք դեռ չէր եղել նման թափոր: Սգո շունչը կարելի էր զգալ հարյուր մղոն հեռավորությունից:Սևազգեստ զանգվածն այնպիսի հառաչանք էր  արձակում, որ նույնիսկ ձիերն էին սարսռում: Թափորի մեջ հաճախ կարելի էր հանդիպել արյունլվա մարդկանց, ում ձեռքերին կամ վզին երևում էին բացված երակներ: Ճանապարհին նրանք ընկնում էին: Դիակները հավաքում էին հատուկ այդ առաջադրանքի համար նախատեսված զինվորներն ու տանում խարույկի մոտ:
Արտաշես արքային ճանապարհ էին դնում հանդերձյալ աշխարհ:
Քրմերը վառել էին սուրբ կրակներն ու ազդ էին արել ժողովելու բոլոր վիշապներին, որոնց քթերին կհասներ սրբազան կրակի ծուխը: Եկած վիշապները հավաքվել էին Մեծ կրակի շուրջն ու պտույտներ էին գործում` ավելի զարհուրելի դարձնելով տեսարանը:
 Մարդիկ սպանում էին  իրենք իրենց` արքայի հետ հոգիների աշխարհ ճամփա ընկնելու համար: Քրմերը խոտաբույսեր էին լցնում կրակի մեջ, երգում հին քամիների ու ջրերի երգերը, պատրաստում կրակը` կլանելու արքայի և իր հավատարիմների հոգիները: Վիշապները պտտվում էին այս ամենի վերևում և օրհնում էին իմաստուն արքայի անցած կյանքը:
-Կանցնի արքան ջրի տարերքը, կանցնի նա հրո տարերքն ու կիշխի նա այնտեղ, որտեղ սպասում են հոգիները,-ասում էր գլխավոր քուրմ Բակուրը` գոհ լինելով Արտաշեսի դիակիզման արարողակարգի մոգական զորությունից:
-Նա խլում է ինձնից այն, ինչ իմն է օրենքով,-ասաց Բակուրին Արտավազդը` արքայի որդին, Հայքի արքայազնը:
-Դու կթագավորես մեծագույն երկրի վրա ու կհետևես նախնյաց սուրբ օրենքներին ու կդառնաս մեծագույն տիրակալ:
-Բայց ինչպե՞ս, ինչպես ես կդառնամ մեծագույն տիրակալ, եթե երկրիցս ոչինչ չի մնացել, մարդիկ չեն աշխատում, բոլորը սգում են, շատերը սպանում են իրենց, երկիրս ավերակ է դառնում:
Բակուրը դարձավ դեպի Արտավազդն ու իր երկար մատներով բռնեց Արտավազդի կոկորդը:
-Հարգանք ունեցիր հորդ հանդեպ:
Արտավազդը հանկարծակիի եկավ ու փորձեց պաշպանվել: Քրմի մատները չափազանց երկար էին և ուժեղ: Արտավազդն առանց թրի էր: Նա շոշափեց իր սև զրահի տակ թաքցված դաշույնը, հանեց այն ու կտրեց Բակուրի կոկորդը:
Արտավազդը ապշեց: Երբ մահացու վիրավորված քուրմը թուլացրեց իր երկար մատները, Արտավազդը շունչ քաշեց: Բոլորը իրեն էին նայում: Արտավազդը երկյուղեց: Նա առաջին անգամն էր մարդ սպանում: Նա մասնակցել էր տասից ավել ճակատամարտերի, բայց առաջին անգամ էր իր ձեռքով մարդ սպանում:
-Քուրմին սպանեց:
-Օրենքը խախտեց:
-Հոր անունը պղծեց:
-Չարքի բաժին դարձավ…
Երկնքում, կրակի շուրջ պտտվող վիշապներից մեկը, որը հարավի Մեծ գետի ոգին էր, այս բառերի վրա ցած իջավ, մի պահ կախվեց Արտավազդի գլխին , նայեց նրա աչքերի մեջ ու ձուլվեց նրան:
Արտավազդի թիկնապահներից մի քանիսն արդեն արել էին մի քանի քայլ` արքայազնին պաշպանելու համար: Քրմերից մեկը զսպեց նրանց:
-Կանգնե՛ք,-սաստեց նա զինվորներին:
Արտավազդը կապտում էր: Թափորը կարծես մոռացել էր բուն սուգն ու ողջ ուշադրությամբ հետևում էր Արտավազդին: Ամբոխի մեջ սակայն շարունակում էին ընկնել երակները բացած մարդիկ: Նրանց սակայն ոչ ոք չէր բարձրացնում ու դեպի կրակը քարշ չէր տալիս:
Լարվածությունն օդում անտանելի էր դառնում: Նույնիսկ մյուս վիշապներն էին մնացել օդում կախված և հետևում էին այս ամենին:
Տնքոց լսվեց: Այն ասես գետնի տակից էր բարձրանում: Արտավազդի մարմինը ցնցվեց: Նա ծնկի իջավ: Նրա գլուխը ուռեց, նրա բերանը բացվեց անհավատալի չափսերի և նրանից դուրս սողաց վիշապը...նա մահացած էր:
Վիշապի դիակը բոլորին ճնշեց: Ողջ թափորը ոտքի իջավ:
-Վիշապը չկարողացավ հաղթել ներսի չարքին,-ասաց քուրմը:
Մնացած վիշապները վեր թռան: Նրանց աչքերը վառվեցին ու բերաններից հուր թափվեց: Վիշապներն իջան ու սկսեցին հրդեհել Հայքի մայրաքաղաքն ու նրա շրջակայքը: Նրանք ավիրածություններ արեցին ընդամենը մեկ ժամ, սակայն ավերակ դարձրեցին չորս հայկական քաղաք: Վերջում նրանք կանգնեցին քրմերի առջև, նայեցին նրանց աչքերին ու հեռացան:
Քրմերից մեկը` ամենահեղինակավորը Բակուրից հետո, ասաց.
-Փորձանքն է կանգնած այս հողի վրա, արքան է անշունչ, ժառանգը` անտաշ, վիշապն ասաց, որ չեն գա երբեք, չեն անցնի իրենք այս հողի վրա:
Ամբոխը սկսեց լացել: Թե լացում էին առաջ արքայի համար, հիմա լացում էին իրենց համար:
-Չարն է մտել ժառանգի մեջ, պետք չէ Հայքին Արտավազդն այլև, խախտեց նա օրենքը, պղծեց նա հորը, սասանեց հիմքը ու դարձավ բաժին, չարքերի բաժին:
Արտավազդը ցնցված էր: Նրա աչքերը հազիվ էին տեսնում: Նրա հայացքը մշուշոտ էր: Արունը կուտակվել էր նրա գանգում: Ամեն վայրկյան կարող էր դուրս ցայտել բերանից, քթից, ականջներից, աչքերից: Նա մի կերպ ոտքի կանգնեց, օրորվելով քայլեց իր ձիու մոտ:
-Կլինես դու որսի, ու կբռնի քեզ քաջքն ու կնետի զնդանը:
Երբ Արտավազդը, հալածված ու դիվոտված, հեռանում էր թափորից, նրա հետևից շտապում էր քրմական անեծքը: Իսկ արքայի մահացած աչքերից կաթում էին անեծքի արցունքները: Արտավազդը դատապարտված էր:
-Այսուհետ, հայեր, ականջ արե՛ք, մունետիկներ ճամփա ընկեք, սուրհանդակներ լուրը տարեք, անեծք է դրվում Արտավազդին, նա կգամվի Մասիսում, խուլ անձավում: Նրան կգամեն երկաթե շղթայով: Ու թող լինի կարգը այսպես, որ ամեն դարբին կիրակնամուտին երեք անգամ հարված անի իր սալիկին, որ չթուլանա, որ չմաշվի չարքի շղթան, որ չազատվի, որ չազատվի չարքի ոգին:

Այդ ժամանակ դարձավ Արտավազդը չարք, ով ծարավ էր վրեժի և հիվանդ էր նախանձով: Նրան օգնության հասան միայն շները, որոնց վրա կար շունչ դրած, որ ծառայեն հայ արքային: Շներն օր ու գիշեր կրծում էին Արտավազդի շղթաները` փորձելով ազատել նրան, սակայն, ամեն կիրակնամուտին դարբինները հարվածներ էին կատարում իրենց սալերին ու նորից ամրացնում շղթաները: Հզոր էին ժամանակին հայոց քրմերի խոսքերը և ավելի զորեղ էին նրանց անեծքները:


Մ.թ.ա. 73. Մեծ Հայք, Տիգրանակերտ
Արքայից արքան, Արևելքի ամեհի առյուծը, ինչպես անվանել էր նրան հռոմեացի Ցիցեռոնը, հանգրվանել էր իր նորակառույց մայրաքաղաքում` պատրաստվելով դեպի Եգիպտոս կատարվելիք արշավանքին: Քաղաքը զարդարված էր գույնզգույն դրոշակներով: Ամենուր հնչում էր երաժշտությունը, իսկ բոլոր մեհյանները պայթում էին զոհերի առատությունից: Հայոց մեծ տոնն էր` Նավասարդը:
Տիգրանը բազմած էր իր վրանում: Նրա գլուխն ուժեղ ցավում էր: Պալատական հեքիմները պատրաստել էին դեղաբույսեր, սակայն արքան չէր կարողանում հանգստանալ, այլ ավելի ու ավելի շատ էր սկսում տառապել վրա հասած գլխացավից:
Վերջապես նրա աչքերը փակվել էին և նա արդեն ընկղմվում էր քնի մեջ, երբ լսեց դարբինների ձայնը:
Արքան կատաղած ոտքի ելավ:
Նա մռնչաց առյուծի պես:
-Լռությու՛ն,-պահանջեց նա:
Դարբինները շարունակում էին հարվածել իրենց ծանր մուրճերով:
-Գժվե՞լ եք ինչ է, Նավասարդն է: Ոչ ոք չպիտի աշխատի, ի՞նչ եք անում դուք այստեղ,-ասաց նա դարբիններին, երբ իր թիկնապահների հետ ուղևորվեց նրանց մոտ` բողոքելու և պատժելու:
-Ների՛ր արքա,-ասաց դարբիններից ավագը,-մեզ ասեցին, որ ցավում է ձեր գլուխը, բայց չենք կարող հիմա դադար տալ գործին: Արտավազդի բաժինն է սա:
Տիգրանը մնաց լուռ կանգնած:
Նրա հայացքից դողում էին Արևելքի բոլոր արքաները, նրա ձայնը խոնարհվել էր ստիպում հարավի բոլոր ցեղերին, նրա փառքը զսպում էր հյուսիսի բարբարոսներին, իսկ ուժը սպառնում էր Հռոմին: Դարբինը նայում էր ուղիղ արքայի աչքերին:
-Զարկե՛ք Արտավազդի բաժինը,-ասաց արքան ու հեռացավ:


Մ.թ. 932 թ. Կարս
Թագավորական պալատից քիչ հեռու, Կարսի հրապարակի հյուսիսային մասում արքայական զինանոցն էր:  Այնտեղ էր իր հաստատուն քայլերով առաջ ընթանում վեհափառ հայրապետը` ոչ առանց դժվարության քարշ տալով իր հետևից հայրապետական գավազանը:
-Շահնշահն այստե՞ղ է,-հարցրեց նա ծնկի իջած հարյուրապետից:
-Այստեղ է, վեհափառ,-պատասխանեց զինվորականը:
-Աբա՛ս,-ձայն տվեց կաթողիկոսը,-Աբաա~ս:
-Շահնշահը չի լսի, նրանք ինչ-որ բան են կռում: Թագավորն ու դարբինը: Արդեն մոտ կես ժամ,-ասաց հարյուրապետը:
Կաթողիկոսը ականջ  դրեց: Իրոք որ, լսվում էին մուրճի անդադար հարվածներ: Հայրապետը բացեց դուռն ու նույն վստահ քայլվածքով ներս մտավ: Երկար-բարակ միջանցքի վերջում զինանոցի դարբնոցն էր:
-Աբաս,ի՞նչ ես անում, որդի՛ս,-հարցրեց վեհափառը:
-Արտավազդի փայն ենք տալիս, վեհափա՛ռ:
-Ինչո՞վ ես զբաղվում, Աբա՛ս, հիմա քննարկում ենք վանքային համալիրներից գանձվող հարկերի տոկոսները, բարի եղիր, միացի՛ր մեզ:
Վեհափառը շուռ եկավ ու հեռացավ:
-Հեթանոսական սնահավատություն….ոչ մի կերպ չեն դաստիարակվում:
Աբասը մնաց մոլորված կանգնած: Հայոց և Վրաց Շահնշահը երեք անգամ էլ հարվածեց սալիկին, մի կողմ դրեց մուրճը, լվացվեց, հագավ ոսկեզօծ շորերն ու գնաց իր պալատները` ձանձրալի ժողովին մասնակցելու:

1915 թվական,  Վան
Դարբնոցի երդիկները բաց էին: Սառը քամին սուլում էր առաստաղի տակ: Ցուրտ էր: Կատուն կուչ էր եկել անկյունում: Նրա մորթին գզգզված էր: Տարբեր գույնի աչքերը սարսուռով նայում էին դարբնի դեմքին: Մեկ ժամ առաջ` առաջնորդվելով դիվային բնազդով, կատուն հանել էր իր տիրոջ աչքերը, իսկ այժմ դևը մի պահ բաց էր թողել նրան և կատվի երերուն գիտակցությունը չէր կարողանում հասկանալ ինչ է կատարվում մարդու դեմքի հետ:
Դարբինն ընկած էր գետնին: Մուրճը նրանից հեռու էր գցված: Կրծքին հրազենի վերքեր էին: Աչքերը հանված էին: Սալիկին հարվածող չկար: Սառը քամին շարունակում էր խաղալ առաստաղի տակ:


1969 թվական, Երևան
-Ընկե՛ր բրիգադիր, կիսամյակի պլանը գերակատարել ենք, մեզ խրախուսանք կհասնի՞:
-Խրախուսանքը խրախուսանքով, բայց կոտրված մուրճերի համար ո՞վ ա պատասխան տալու:
-Է, ընկե՛ր բրիգադիր, մենք մեղավո՞ր ենք, որ մուրճերն անորակ են:
-Անորակ չեն, , է՛: Էդ մուրճերը Գդանսկի Լենինի անվան Պողպատագործական Կոմբինատի արտադրանքն են, էդ դուք եք անորակ, որ օրը ցերեկով չեք ամաչում, աննպատակ տեղը հարվածում եք էդ մուրճերով ստեղ-ընդեղ: Ես զարմանում եմ, թե պլանը ոնց եք կատարել:
-Ախր, ընկե՛ր բրիգադիր...
-Զահրումար, ընկեր բրիգադիր, էլ չտեսնեմ մուրճերը նպատակից բացի ուրիշ բանի համար օգտագործեք, բոլ եղավ, թե չէ մյուս անգամ պարգևատրական ուղեգրերդ դեպի Սիբիր կստանաք:


2026 թվական, Armenia City
-Դա կրկնվու՞մ է ամեն շաբաթ:
-Այո, ամեն շաբաթ, արդեն երեք ամիս է:
-Ու ինչպե՞ս է դա տեղի ունենում:
-Դե մեր մանչուկը շատ ուժեղ է: Նա դեռ մեկ տարեկան հասակում սիրում էր վերցնել ամուսնուս ծանրաքարերն ու խաղալ դրանցով, իսկ երբ մի անգամ հյուր էինք գնացել մեր պապիկին, նա վերցրեց նրա մուրճն ու սկսեց հարվածել մետաղյա իրերին:
-Դուք փորձե՞լ եք վերցնել նրա ձեռքից մուրճը:
-Այո, բայց նա սկսում է բարձր աղաղակել ու լացել, նա շատ լավ երեխա է, նա շատ բարի է, պարզապես այդպես է սիրում խաղալ: Ամուսինս նրա համար գնել է հին դարբինական գործիքներ, այժմ մեր տունը նմանվում է իսկական դարբնոցի, ինչպես հին ֆիլմում` «Եռանկյունի»-ում:
-Իսկ հարևանները՞:
-Հարևանները բողոքում են, բայց միևնույն ժամանակ չեն դիմում ոստիկանություն կամ այլ իրավապաշտպան մարմիններ: Նրանցից ոմանք ասում են, որ մուրճի հարվածներից հետո ավելի լավ են կարողանում քնել ու ընդհանրապես սկսել են իրենց ավելի լավ զգալ: Լավ է, որ ապրում ենք հայկական թաղամասում
-Զարմանալի երևույթներ, զարմանալի մարդիկ, զարմանալի փաստեր: Ինչեր ասես տեղի չեն ունենում աշխարհում: Մնացեք մեզ հետ և տեղյակ եղեք նորություններին աշխարհի բոլոր ծայրերից: Ձեզ հետ էր Պանամերիկյան Հայկական Հեռուստաընկերությունը Գլենդելից, Քալիֆորնիա:

Ֆիլտր (Melomania 7)



-Ասում եմ քեզ, նա ոչ մի բան չի լսում, բացարձակ ոչ մի բան: Պատկերացնու՞մ ես այդպիսի բան:
-Չէ՛: Սկի չեմ պատկերացնում, դրա համար էլ չեմ հավատում:
-Լուրջ եմ ասում: Նրա բարակ ոտքերը երևի իրենց նմանը չունեն քաղաքում, բայց երաժշտությունից նա հեռու է այնքան ինչքան հռոմի պապը Մեքքայից:
՞նց կարող է ինչ-որ մեկը երաժշտություն չլսել:
-Դե ուրեմն հնարավոր է: Ես լսել եմ օրինակ մարդկանց մասին, ովքեր չեն քնում կամ չեն ուտում: Ընդհանրապես: Երևի դա նմանատիպ աննորմալություն է: Ինչ-որ տեղ նույնիսկ հրաշք է:
-Երևի: Էլի՞ գարեջուր:
-Երևի...գարեջուր:
Ես նստած էի բարի մոտ ու լսում էի այս երկուսի խոսակցությունը: «Մելոմանիայում» ինչ ասես չես լսի: Մեկը կար` կարմիր մորուքով ու տակառաձև փորով, մի անգամ պատմում էր, թե ինչպես է իր կինը ծննդաբերության ժամանակ պահանջել, որպեսզի միացնեն Մետալիկա: Ասում էր, որ այդպես երեխան միանգամից ռոք աստղ կդառնա: Մի ուրիշը` «Ֆայվ Իքս» ջազ բենդի Նարեկը, պատմում էր, որ իր պապի դագաղում դրել էին փոքրիկ այփոդ, միացրել այն, իսկ ականջակալները դրել հանգուցյալի ականջներին: Ծերունին դաշնակահար էր ու անդրշիրիմյան աշխարհ էր ուղևորվել Մոցարտի «Ռեքվիեմի» ներքո: Այսպիսի բաներ են պատմում «Մելոմանիայում»: Այստեղ բոլորն են մի քիչ շեղված երաժշտության վրա: Մելոման են: Ինձ թվում է` եթե մեկը նույնիսկ մելոման էլ չլինի, այստեղ գալով, անպայման կդառնա:
Ուզում էի արդեն շուռ գալ ու ասել Հենրիին իր բարակ ոտքերով ընկերուհուն այստեղ բերելու մասին, երբ բարի հետևում հայտնվեց Սամվելը` «Մելոմանիայի» արքան, եթե կկամենաք:
-Բարև Հենրի՛, բարև Ա՛րտ,-ողջունեց նա կողքիս նստածներին,-բարև, Վա՛:
Նա ամուր սեղմեց ձեռքս:
-Լսել եմ փոքր բաներ ես գրում փաբերի մասին:
-Ահա,-պատասխանեցի,-ու մեխանիզմների:
Նա աչքով արեց ու խորամանկ ժպտաց:
-Սիրտդ լա՞վ է: Ինչքա՞ն ժամանակ է անցել հիվանդանոցից հետո:
-Մի տարի կլինի, Սա՛մ, մերսի:
Մի տարի առաջ էր, երբ ստացել էի mp3 ֆայլով մեյլն ու հայտնվել հիվանդանոցում: Իսկ հետո դարձել «Մելոմանիայի» մշտական հյուրը: Այս փաբում ես զգում եմ ինձ արդեն ինչպես տանը, սակայն դեռ չի վերանում ինձ մոտ այն զգացումը, որ «Մելոմանիան» կապ ունի ինձ հասած «գերերաժշտական» ֆայլի հետ: Հնարավոր է, որ հենց այդ պատճառով եմ այստեղ գալիս:
-Հենրի, ու՞ր ա նոր երգդ,-դարձավ նա կողքս նստածներին: Հենրին ռոք երաժիշտ էր, որի պրոդյուսերի ֆունկցիաները կատարում էր Սամվելը:
-Շաբաթվա մեջ կլինի, Սամ, կլինի, ուղղակի…ուղղակի, հասկանում ես, մի քիչ պրոբլեմներ կան...անձնական են մի քիչ:
-Էլի ընկերուհուդ հետ խնդիրներ ունե՞ս:
-Դե...
-Չե՞ս կիսում քաղաքի ամենասիրուն ոտքերն ունեցող աղջկա երաժշտական ճաշակները:
-Չես պատկերացնի ինչ հաճույքով կկիսեի այդ ճաշակները, եթե այդպիսիք լինեին, Սամ:
-Դու էլ բավարարվիր միայն ոտքերը կիսելով:
-Ես երաժիշտ եմ, Սամ, ինձ հոգի է պետք, իսկ առանց երաժշտության մարդ հոգի չունի…
-Դու էլ ուրիշ մեկին գտիր...-
-Ձե՞ռք ես առնում: Քո կարծիքով ես յան կտամ աշխարհի ամենասիրուն ոտքերի՞ց:
Սամվելը վերցրեց Հենրիի դիմացից գարեջրի գավաթն ու դրեց տեկիլայի բաժակը:
-Իմ հաշվին,-ասաց նա,-վառիր սիրտդ, վառիր սիրտդ ու ձայնագրի էդ երգը, թե չէ համերգիդ մասին կարող ես մոռանալ:


Կեսգիշերին մոտ սկսվում է պարերի ժամանակը: Ասենք` դա պարել չէ: Ուղղակի «Մելոմանիայում» հավաքված ժողովուրդը վերածվում է մի համասեռ զանգվածի ու սկսում է անընդհատ տեղաշարժվել` պտույտներ գործելով: Դու նստած ես բարի մոտ, հաջորդ րոպեին կարող ես հայտնվել սեղաներից մեկի շուրջ, ինչ-որ մեծ խմբի հետ կենացի մասնակցելիս, հետո կհայտնաբերես քեզ գարեջրի շիշը ձեռքիդ պատի տակ ինչ-որ մեկի հետ զրուցելիս: Ու ամենակարևորը` ողջ ընթացքում զգում ես, որ ներսդ մի բան պարում է, ռիթմիկ մի բան շարժում է մկաններդ ու դու քեզ երջանիկ ես զգում:
Մեկ պատճառ ևս` «Մելոմանիա» այցելելու համար:
Այդ ժամանակ հնչում էր հաուս: Դա սարսափելի, անկարագրելի զգացում է, երբ «Մելոմանիայում» հնչում է հաուս: Չգիտեմ ինչ է կատարում երաժշտության հետ ընդհատակյա Մեխանիզմը, բայց արդյունքն ուղղակի ստիպում է կորցնել գլուխն ու խելագարվել բասերի անմարդկային հարվածներից: Շքեղ երաժշտություն է: Ինձ գտել էր Հարութն ու պատմում էր, որ վատ չի լինի, եթե նորից վերաբացի իր «8 music»  երաժշտական խանութը:
-Իհարկե, վատ չի լինի, Հա՛ր, անպայման բացիր,-ասում եմ ես նրան` պատռելով ձայնալարերս:
-Ես երջանիկ եմ,-ասում է Հարութը:
-Շնորհավորում եմ,-պատասխանում եմ ես:
Երևի ես էլ եմ երջանիկ, քանի որ սովորել եմ այսպես վերապրել երաժշտությունն ու հասկանալ այս մարդկանց:
-Տե՛ս, Սամվելը Հենրիի հետ ինչ-որ բան է քննարկում:
Ես նայեցի` ոչ մի առանձնահատուկ բան: Պարզապես զրուցում են:
-Նայի՛ր, նրանք աշխատասենյակ են գնում:
-Ու՞ր:
-Սամվելը հենց այնպես ոչ մեկին իր աշխատասենյակ չի տանում, գնացինք նրանց հետևից:
-Էէէ...
-Թարգի հա՛, մտածում ես ես չգիտեմ, որ դու էստեղ-էնտեղ գրում ես փաբի մասին ու նույնիսկ Մեխանիզմի մասին ես խոսում:
-Բայց մասնակցել անձամբ...,-ես փորձում էի հետ կանգնել: Ու ես ինձ շոյված էի զգում: Փաստորեն նույնիսկ  Հարութն է կարդացել «Մելոմանիայի» մասին գրած պատմվածքներս:
Մենք գնացինք Սամվելի ու Հենրիի հետևից: Երբ հասանք աշխատասենյակի դռանը, Հարութն ինձ ձեռքով կանգնելու նշան արեց : Դուռը մետաղական է ու ահագին մեծ: Նման է նավի կամ բունկերի դռան:
Մենք ականջ դրեցինք:
-Դու կարծում ես ազնիվ է՞ այսպես ականջ դնելը,-հարցրեցի ես:
-Ես կարծում եմ, որ դա քեզ պետք ա հետաքրքիր լինի, իսկ ես ուզում եմ համոզվել, որ Սամվելին ոչ մի բան չի սպառնում:
-Ո՞ր պատմվածքն է քեզ ամենաշատը դուր եկել,-չդիմացա ու հարցրեցի ես:
-Դու դեռ չես գրել այն,-պատասխանեց Հարութը:
-Ա,-ասացի ես:
-էստեղից բան չի լսվում, ներս անցնենք:
Մենք անձայն սողոսկեցինք ներս: Սենյակն իրոք շատ ընդարձակ էր: Այնքան, որ մենք կարող էինք մնալ մի ծայրում, իսկ մյուսում գտնվողները չէին իմանա մեր ներկայության մասին:
-Էստեղ կնստենք ու ականջ կդնենք:
Ես փորձեցի լսել:
Սենյակի մեր անկյունը մութ էր: Հեռավոր մասում երևում էր աշխատասեղանը, որի վրա լամպ էր վառվում: Սեղանի շուրջ նստած էին երկուսը: Սամվելը նստած էր մեզ դեմքով: Մթության մեջից մեզ տեսանելի էին նրա դիմագծերը, իսկ Հենրին նստած էր դեմքով դեպի Սամվելը և մեջքով` մեզ:
-Չէի մտածում, որ բանը դրան կհասնի,-ասում էր Հենրին:
-Ես էլ չէի մտածում,-Սամվելի ձայնը խիստ էր,-դու ինձ խոստացել էիր նոր երգեր մատակարարել ամեն ամիսը մեկ: Եվ ու՞ր են վերջին երկու ամսվա երգերդ: Ես արդեն նշանակել էի քո համերգների օրերը ողջ քաղաքով մեկ, իսկ համերգն առանց նոր երգերի ես չեմ ընդունում...
-Բայց ես աշխատում եմ, չարչարվում եմ, չի գալիս երաժշտությունը, մուսան կարծես չի էլ եղել, ոչ մի բան չի ստեղծվում, դատարկություն:
-Ուրեմն վերջդ եկել ա: Ուրեմն էլ ճար չկա...
Ես մտածում էի, որ հիմա Սամվելը կհանի ատրճանակն ու կսպանի մեր խեղճ Հենրիին: Լարվածությունից ես սեղմել էի ատամներս ու հետևում էի խոսակցությանը: Մեկ-մեկ Սամվելն ասես հրեշ լինի:
-Դա տհաճ կլինի՞,-հարցրեց Հենրին:
-Կտեսնես: Վե՛ր կաց տեղիցդ: Գնա՛ առաջ, էլի՛…կանգնի՛ր: Էդպե՛ս:
Երբ Հենրին գալիս էր դեպի սենյակի կենտրոն, ինձ թվաց, թե ուր որ է մեզ կնկատի ու ստիպված կլինենք բացատրվել Սամվելի մոտ: Հարութին նա, իհարկե, կների, իսկ ինձ...Բայց դա մի քանի վայրկյան հետո:
-Պատրա՞ստ ես,-հարցրեց նա Հենրիին:
-Ահա...ինչի՞ն:
Սամվելը մի բան սեղմեց: Չգիտեմ ինչ արեց նա, բայց հատակը Հենրիի ոտքերի տակ բացվեց, Հենրին ընկավ անցքի մեջ, լսվեց նրա աղիողոմ ձայնն ու հատակը նորից փակվեց: Ու միացավ Հարութը:
-Վայ քու, Սա՛մ, ի;նչ ես անում, բա որ մեռնի, ի՞նչ ես անելու, ու՞մ ես պատասխան տալու, բա տենց բան են անու՞մ:
-Այ հենց հիմա քիթս կկտրեմ, թե չգիտեի, որ դռան հետևից հետևում էիր:
-Դռան հետևից չէ, ներսից ու դա հարցերիս պատասխան չի: Ի՞նչ կլինի դրա հետ:
Սամվելը նկատեց ինձ: Ես ձեռքով արեցի: Անմեղ հայացքով: Երբ սպանության ականատես ես լինում, պետք է այնպես ժպտաս, որ պարզ դառնա` ոչ մեկին երբեք ոչ մի բան չես ասի:
-Գրողին խի՞ ես բերել:
-Որ անմահացնի մեզ,-ասաց Հարութը:
-Պետք է շտապել,-ասաց Սամվելն ու հրելով երկուսիս էլ, նետվեց դեպի փաբի սրահ, ճեղքեց մարդկանց ամբոխն ու հայտնվեց դրսում: Մենք` նրա հետևից:
-Մեքենա՛դ,արա՛գ,,-դարձավ նա Հարութին:
Հարութն անհետացավ շենքի շողքում ու մի քանի վայրկյանից լսվեց Մուստանգի ձայնը:
-Դու հետներս կգաս,-ասաց ինձ Սամվելը:
Իսկ ես մտածում էի, որ ինձ բաց կթողնիՉնայած Հարութի Մուստանգը նստելու գայթակղությունը մեծ էր:
-Գնա՛ Շենգավիթ, միայն թե արագ, հիմա նա արդեն դուրս կգա, սեղմի գազին:
Արագության մասին ես կասեմ` յահուուուու: Հարութը պետք է ֆորմուլա մեկի մրցարշավորդ դառնար: Մուստանգը  սլանում էր երեկոյան երթևեկության մեջ: Այն շրջանցում էր ճանապարհի մեքենաներն այնպիսի հեշտությամբ  ու այնպես գրացիոզ, որ քիչ էր մնում ծափահարություններ պարգևեի Հարութին: Սամվելին, սակայն, դա բավարար չէր:
-Արա՛գ, Հա՛ր, արա՛գ:
Էլ ուր, ավելի արագ: Առանց այն էլ ստամոքսիս մեջ արդեն սպառնագին խմորումներ էին կատարվում: Վերջին տարվա ընթացքում ես էքստրիմից մի քիչ հեռու էի մնում: Հետ եմ վարժվել երևի:
-Հասանք,-արձանագրեց Սամվելը:
Նա դեռ ընթացքում դուրս թռավ մեքենայից, դուս եկավ ճանապարհից, մագլցեց  արգելքների վրայով ու կորավ խոտերի մեջ: Մենք վազեցինք նրա հետևից:
Ճանապարհից մի քսան-եռեսուն մետրի վրա կար մի բլրակ, որից դուրս էր ցցված մեծ խողովակի ծայրը:
Սամվելը նայում էր իր ժամացույցին:
-Երեք...երկու...մեկ…,-ասաց նա այն պահին, երբ խողովակի ներսից լսվեցին ահասարսուռ աղաղակներ, գոռոցներ, մռնչոցներ ու այլ վայնասուն:
-Աաաաաաաաաաաաաաաաաաաա,-ու խողովակից դուրս թռավ Հենրին: Նա ժանգոտ էր, նա փոշոտ էր, նա մրոտ էր ու նա մի քիչ էլ քաքոտ էր: Նրա առաջին գործը եղավ տեղը տեղին հետ տալը: Վերջացնելուց հետո նա կատարեց մի քանի քայլ, գտավ իր փխսանքից ազատ տեղ ու նորից սկսեց դատարկել «հոգում կուտակված» վախն ու զայրույթը:
-Ես քու...ես քու...ես քու…,-անընդհատ կրկնում էր նա:
-Սրա վրայից լավ հոտ չի գալիս,-ասաց Սամվելը,-բեռնախցիկի մեջ դրեք, մինչև տուն հասցնենք:
Մենք խցկեցինք Հենրիին Մուստանգի բեռնախցիկի մեջ: Մենք նրան խցկում էինք, իսկ նա հարմարավետ տեղավորվում էր: Դուռը փակելու ժամանակ նա արդեն քնում էր:
-Հիմա հանգիստ քշիր, հանկարծ չվնասվի,-ասաց Սամվելը Հարութին:
-Դե պատմի՛ր `ինչ ա կատարվել:
-Մեխանիզմի ժամանակային ֆիլտրն էի միացրել:
-ՈՒ՞:
-Ու անցկացրել էի նրա միջով Հենրիին: Ու քանի որ մեխանիզմը երաժշտական է, իսկ ժամանակը միշտ առաջ է հոսում, ապա Հենրիին հնարավորություն ունեցավ մոտիկից ծանոթանալու մոտակա ամիսների երաժշտական նորությունների հետ:
-Ի՞նչ:
-Դա ճանապարհորդություն էր ժամանակի մեջ: Դեպի ապագա՞:
-Հա, բայց մեխանիզմը երաժշտական է: Այն միայն երաժշտության ժամանակի մեջ ա շարժվում:
-Ու հիմա Հենրին արդեն գիտի, թե ինչ երգեր են լսելու մի քանի ամիս ա՞նց:
-Ճիշտ այդպես,-հաստատեց Սամվելը,-Հիմա նա կձայնագրի երկու-երեք նոր երգեր` իր ապագայից ու կփրկի մեր համերգները:
Մնացած ճանապարհը մենք լռեցինք: Ես չէի պատկերացնում, որ մեխանիզմի համակարգը տարածվում էր այդքան հեռու: Քաղաքի կենտրոնից այն դուրս էր շպրտել Հենրիի մարմինը Շանգավիթում, իսկ դա փոքր չափսերի խաղալիք չէ արդեն: Իսկ Հենրին...Խեղճը շատ հնարավոր է, որ կգժվի: Կամ ով գիտի...Իսկ եթե նա հետո էլ չկարողանա ոչ մի բան ստեղծե՞լ:
-Ամեն ինչ լավ կլինի,-նայելով մեր նամռոտ դեմքերին` ասաց Սամվելը:


Մեկ ամիս անց ես նստած էի «Մելոմանիայում» ու նայում էի Հենրիի ընկերուհու բարակ ոտքերին: Դրանք աննման էին: Երջանիկ Հենրին նստած էր նրա կողքին և ուսումնասիրում էր իր նոր համերգի պոստեռը:
-Վերջին երգիս վիդեոն վերցրել են MTV-ում,- ասում էր նա:
-Ես գժվում եմ քո վերջին երգերի համար,-ասում էր նրա բարակ ոտքերով ընկերուհին,-ու ընդհանրապես ես գժվում եմ բոլոր երգերի համար:
Նա զարդարված էր Սամվելի նվիրած ականջօղերով: Դնանք մետաղական գնդիկներ էին: Սամվելն ասել էր, որ դրանք դետալներ են` Մեխանիզմի վրայից: Այն օրվանից, երբ բարակ ոտքերով ընկերուհին կախեց գնդիկներն ականջներից....նա դարձավ անուղղելի մելոման: Հենրին մի անգամ ասաց, որ հիմա նույնիսկ սեքսի ժամանակ բարակ ոտքերով ընկերուհին պահանջում է, որպեսզի նա երգի:
-Առանց երաժշտության չի կարողանում ապրել այլևս,-ասում էր Հենրին:
Փաբի դռան մոտ իրարանցում էր: Սամվելը վիճում էր ինչ-որ մեկի հետ:
-Դա իմ երգն է, գրողը տանի, իմ երգն է: Ես ցույց կտամ ձայնագրություններս, ես ցույց կտամ նոտաներս, ես դատարան կդիմեմ, դա իմ երգն է, գրողը ձեզ տանի:
Սամվելն ու Հարութը փորձում էին հանգստացնել անկոչ հյուրին:
-Սա գողություն է, դուք գողացել եք իմ երգերը, ես դատարան կդիմեմ:
-Հանգի՛ստ, տղա՛, հանգիստ, ամեն ինչ լավ կլինի, հանգստացի՛ր:
-… դատարան կդիմեմ:
Ես նայեցի Հենրիին: Նա կախել էր գլուխն ու փորձում էր չնայել նոր հայտնված հյուրին: Երևի ամաչում էր:
-Դու գողացել ես նրա երգը:
-Ես ուղղակի լսել եմ այն երկու ամիս հետո` հիթ շքերթում, ուղղակի լսել եմ...
Դռան մոտ կրքերը թեժանում էին:
-Դատարան կդիմեմ…,-բղավում էր ապագայի աստղը:
-Արի՛, արի՛ անցնենք ինձ մոտ, կզրուցենք, կպայմանավորվենք:
Սկսվեց հրմշտոց, հետո նրանք անհետացան Սամվելի աշխատասենյակում:
-Դա սրիկայություն է,-ասացի ես Հենրիին:
-Դա պարգևատրում է: Եթե մտածում ես, որ սրիկայություն է, փորձիր ինքդ անցնել էդ ժամանակային ֆիլտրի մեջով:
Նա վերցրեց տեկիլա իր և բարակ ոտքերով ընկերուհու համար ու նրանք սկսեցին սանձարձակ համբուրվել: Ես շուռ եկա, որպեսզի ամոթից գետինը չմտնեմ:
Մի քանի րոպե անց հայտնվեցին Հարութն ու Սամվելը:
Գնացինք, ժամանակ չկա էլ, գնանք խեղճին վերցնենք…Շենգավիթ:

Wednesday, July 18, 2012

Քիթ ու բերնին


359 թվական, Մեծ Հայք, Դվին:

Փակ դռների հետևից լսվում էին կոտրվող ձայններ: Ինչ-որ մեկն անընդհատ վերցնում էր կոտրվող մի բան, մի պահ դադար տալիս և կոտրում: Ձայները հստակ էին: Ժամանակ առ ժամանակ լսվում էր ծիծաղ: Այնպիսի ծիծաղ, որով կարելի է միայն կատարյալ հրճվանք արտահայտել:
Հայոց գահաժառանգի դայակ Բատ Սահառնունին և հայրապետն անցնում էին պալատի շքեղ միջանցքներով` ճեմելով ու մարսելով առատ ու յուղոտ ընթրիքը: Հայրապետը հետաքրքրությամբ զննում էր արքայական պալատի ճոխ հարդարանքը, գնահատում ամենուր դրված հունական արձաններն ու համատարած փռված գորգերի հաճելի բազմազանությունը: Ավելի ուշ` իր պալատում, նա կհրամայի ճարել իր համար նմանատիպ գորգեր և դրանցով ծածկել ողջ պալատի հատակը` արքունիքից հետ չմնալու համար:Հայրապետի աչքերը փայլ են տալիս: Նա կանգնում է և ֆիքսում հայացքը չինական հսկա ծաղկամանի վրա:
-Ի՞նչ է սա,-ասում է հայրապետն ու քայլեր կատարում դեպի ծաղկամանը:
-Դա այն չէ, ինչի մասին դու մտածում ես, վեհափառ, կանգ առ, պետք չէ, վեհափառ, ես ամեն ինչ կբացատրեմ,-կմկմում է Բատ Սահառնունին:
Ուշ է: Հայրապետն արդեն չինական հսկա ծաղկամանի մոտ է: Նա մեկնել է ձեռքն ու դուրս հանել ծաղկամանի հետև դրված կաշվե գիրքը:
-Լպրծուն սրիկա, դու պահում ես քո տանը սատանու անեծքները...
-Ոչ, վեհափառ, խնդրում եմ, խնդրում եմ, սա ընդամենը մարմնամարզական դասագիրք է,պարզապես դասագիրք...
-Հենց հիմա կրակը կնետեմ,-ասում է հայրապետը:
-Եթե կամենում ես, նետիր, վեհափառ, դա ուղղակի դասագիրք էր, մարմնամարզական դասագիրք:
Սահառնունին ու հայրապետն անցնում են պաշտոնական դահլիճ, որտեղ միշտ վառվում էր բուխարու կրակը: Հայրապետը բացում է կաշվե գիրքը: Նայում էջերին, փորձում կարդալ մի քանի տող, սակայն հասկանում է, որ արդեն շատ վաղուցի չի գործածել գիրն ու մոռացել է որոշ նշաններ: Փակում է այն ու նետում կրակը:
-Սատանու անեծք է,-ասում է նա արցունքոտված Սահառնունուն,-բոլոր գրքերը վառել է պետք:
-Սա ուղղակի տղայի համար էր, որպեսզի կարողանանք ճիշտ կազմակերպել պարապմունքները: Առաջ այդպիսի գրքերը շատ էին, ամեն զբաղմունքի համար գրված մի գիրք կար:
-Դրանք բոլորը սատանու անեծք են,-ասում է հայրապետը:
Պաշտոնական դահլիճում լռություն է տիրում, որն ընդհատվում է միայն միջանցքի խորքից լսվող ձայներով:
-Ի՞նչ ձայներ են:
-Տղան է,-պատասխանում է Սահառնունին` վերջապես ժպտալով:
-Ուզում եմ տեսնել:
Դայակն առաջնորդում է հայրապետին դեպի տղայի սենյակը: Առանց թակելու հրում է դուռն ու երկուսով ներս են մտնում:
Տղան վեց տարեկան էր: Նա շրջապատված էր չորս ծառաներով: Նրանցից երկուսը դնում էին հղկված քարի խոշոր կտորները նրա դիմաց: Տղան բարձրացնում էր ձեռն ու հարվածում քարին: Քարը փշրվում էր: Մյուս երկու ծառաները հավաքում էին բեկորներն, իսկ առաջինները նոր քար դնում տղայի դիմաց:
-Ի~նչ տղա է,-հպարտ ասում է Բատ Սահառնունին,-Վարազդատ: Պապ արքայի եղբոր որդին...թագաժառանգը




2112 թվական, Հայաստան, Երևան:

Ես հասա նշանակակետին մեծ դժվարությամբ: Թեպետ, վերջերս ամեն ինչն է տրվում մեծ դժվարությամբ: Պետք է ընդամենը դուրս նայել պատուհանից` տեսնելու համար, թե ինչ է կատարվում ողջ երկրում: Այսպիսի խմորումներ, այսպիսի ըմբոստացումներ, այսպիսի պայքար երբեք չի եղել, քանի որ առաջ միշտ պայքարել են ինչ-որ ռեժիմի դեմ, կամ ինչ-որ գաղափարի համար, իսկ հիմա պարզապես պայքար է` ամեն մեկն իր համար, ամեն մեկն իր բռունցներով:
Որպեսզի հասնեի պատմության ինստիտուտ, ես ստիպված եղա շրջանցել կենտրոնական մի քանի փողոցներ, մոտենալ Ակադեմիային քաղաքի եզրով, հետո նոր փորձել սողոսկել կենտրոնի խցանված ուղիներով: Ու գործադրածս ողջ հնարամտությունն էլ չօգնեց  հասնել Ակադեմիայի կայանատեղուն: Ստիպված եղա ճանապահի փոքրիկ, բայց վտանգավոր մասն անցնել ոտքով: Այդ երկու հարյուր մետրի վրա ինձ հարվածելու փորձ արեցին ավելի քան տաս հոգի: Դրանք հիմնականում երիտասարդներ էին, նույնիսկ դեռահասներ: Դրանք թափառումեն խմբերով, իսկ միայնակ մարդ տեսնելու դեպքում անպայման մոտենում ու փորձում մի քանի հարված հասցնել բռունցքով:
-Օրինակ ենք վերցնում մյուսներից,-երբեմն հայտարարում են նրանք:
Ու իրավացի են: Նրանք ընդամենն օրինակ են վերցնում շատ-շատերից, որոնք հարցերը լուծում են բռունցքներով: Ժամանակին կար «բռնցքամարտ» հասկացություն: Կանոնակարգված մարզաձև, որտեղ մենամարտիկները միմիյանց դեմ պայքարում էին բռունցքներով և հաղթողը հռչակվում էր չեմպիոն: Այդպես գրված է դասագրքերում: Պատմության Ինստիտուտն էլ համաձայնվել է դասագրքերի հետ` կատարելով տրանսժամանակային էքսպերիմենտներ: Բռունցքները գործի դնելը խիստ բնորոշ է մարդկային բոլոր տեսակներին, դա ամրագրված է գենոմի մեջ ու բոլոր մարդկանց «հոգու» խորքում իր աստղային ժամին է սպասում Բռնցքամարտիկը:
Սակայն , չշեղվենք:
Դուրս նայենք լուսամուտից: Կարող եք նայել ինձ` ինչքան էլ փորձեցի պաշտպանվել բոլոր հարվածներից, միևնույնն է, մեկը հասավ իր նպատակին: Աչքիս տակն արդեն մանուշակագույն է:
Նայեք լուսամուտից դուրս: Տեսնում եք արթնացած բռնցքամարտիկներին: Տեսեք, տեսեք: Կանգառում երկու կին հարվածում են իրար` ճեպաբուս նստելու համար: Իսկ այն մարդը նախընտրում է ծանր օպերկոտով վնասազերծել անցորդին վերջինիս կրակայրիչից օգտվելու համար:
Գժանոց է, այդպես չէ՞:
Իսկ սկսվեց ամեն ինչ երկու տարի առաջ, երբ նախագահը մենամարտի հրավիրեց երկու նախարարների, ջարդեց նրանց ծնոտները և ստորագրել տվեց իր առաջադրած նախագիծը: Կաթողիկոսն էլ հրապարակավ քաշեց պարսկական մոլլայի մորուքն ու կոտրեց նրա ակնոցները: Հաջորդ առավոտ ժողովուրդը հետևեց նրանց օրինակին և...Նայեք, նայեք լուսամուտից դուրս:
Գժանոց է, չէ՞:
Ուստի, ես և իմ կոլեգաները Պատմության ինստիտուտից կայացրել ենք որոշում: Խախտել «Տրանսժամանակային Ներազդեցության Սահմանափակման Կոնվեցիան» ու փորձել շտկել իրավիճակը որոշ փոփոխություններ կատարելով ավելի վաղ ժամանակաշրջանում:


373 թվական, Հռոմ

Վալենտիանոս I կայսրը զարմացած էր: Նրա առջև կանգնած էր հայ արքայազնը: Արքայազնը հսկա էր: Նրա խոժոռ հայացքում անգամ զգացվում էր գերբնական ուժը:
-Ապա, թանկագինս, տու՛ր ինձ ընկույզը,-ասում է Վալենտիանոսը:
Արքայազնը վերցնում է կկոկոսը, թեթև սեցմում այն: Կոկոսը ճաքում է: Պարունակությունը Վարազդատը լցնում է արծաթե գավաթի մեջ ու խմում: Խմնելուց հետո ճզմում է գավաթը թղթի նման, կուլուլում այն, սարքում արծաթե գունդ ու նետում սրահի հեռավոր անկյունը:
-Վայել չէ ինձ որևէ մեկին ընկույզ մատուցել:
Վալենտիանոսին համոզիչ են թվում Վարազդատի խոսքերը: Նա սկսում է հազալ: Ավելի խորն է նստում իր կայսերական գահի մեջ:
-Վարազդա՛տ, սիրելիս, -սկսում է կայսրը հազալուց հետո,-երեկ դու...այսպես ասած` վիրավորել ես մի քանի սենատորների...
-Մեղավոր եմ, ձերդ պայծառափայլություն, բայց ես ընդամենն ուզում էի, որ ինձ լսեն:
-Ուշադրություն գրավելու համար դու թափահարել ես բռունցքներով ու հաշմանդամ դարձրել սենատի կեսը:
-Զղջում եմ, ձերդ պայծառափայլություն:
-Հոգ չէ: Ես կարևոր լուր ունեմ քեզ համար: Քո երկրում խառը ժամանակներ են, պատերազմ է մղվում պարսից զորքերի դեմ, հորեղբայրդ էլ մահացել է: Դու կգնաս տուն որպես արքա...Դու կիշխես քո Հայքում, կպատերազմես պարսիկների դեմ ու...չես մոռանա մեր լավ բարեկամությունը:
Լսելով Պապ թագավորի մահվան լուրը` Վարազդատը ծնկի է իջնում, բռնում է գլուխն ու մնում է այդպես մի քանի րոպե:
Հայքի ճանապարհին նա դադարներ է կատարում հինգ հռոմեական և երեք հայկական քաղաքներում: Բոլոր այդ քաղաքներում նա մասնակցում է պանդոկային ծեծկռտուքների: Բոլոր ծեծկռտուքներից Վարազդատը դուրս է գալիս անվնաս` իր հետևից թողնելով դիակների ու հաշմանդամների խոշոր կույտեր:


2112 թվական, Հայաստան, Երևան

Տրանսժամանակային մեքենան աշխատում է անթերի: Որոշում եմ ինքս իրականացնել առաքելությունը:
Մտնում եմ տրանսժամանակային մեքենայի մեջ:Գործընկերներս վրա են բերում դռները, ստուգում են ցուցիչները, միացնում են հոսանքը, բացում սուբտարածային վահանը, նշանակում կոորդինատները: Ամեն ինչ պատրաստ է:


378 թվական, Մեծ Հայք, Դվին

Առաջինն, ինչի վրա ուշադրություն դարձրեցի արքայական պալատին մոտենալիս` բոլոր ներկա գտնվողների գլխներին դրված սաղավարտներն էին: Բոլարի դեմքին լարվածություն կար: պալատի բակում, որն ավելի շատ նման էր մեծ հրապարակի հավաքված էր մայրաքաղաքի սերուցքը` բոլոր նշանավոր տների ազնվազարմ ներկայացուցիչները: Եվ բոլորը սաղավարտներով: Հագուստի այդ դետալը մենք չէինք հաշվի առել: Միայն որոշ ժամանակ անց ես նկատեցի փոքրիկ սեղանը, որի վրա դրված էին նմանատիպ շատ սաղավարտներ: Վերցնելով մեկը` ես նույնպես դրեցի այն: Այժմ իմ տեսքն արդեն չէր տարբերվում մյուսներինից: Թերևս, լարվածությունն իմ դեմքի վրա կարող էր ավելի ընդգծված լինել:
Քիչ անց լսվեցին փողերի ձայնը: Դրանց ձայնակցեցին թմբուկները:
-Արքան է գալիս, արքան,-սկսեց գոչել ինչ-որ մեկը:
Արքան հսկա էր: Նա հեծած էր իր պես հսկա մի ձի, որի գույնը շատ դժվար է որոշել: Կարծեմ դա նման էր թաց ասֆալտի կամ անձրևաջրի մեջ կաթացած բենզինի ու յուղի: Արքային ուղեկցում էին վեց ընտիր հեծյալներ սպիտակ ձիերով: Երբ արքան հասավ բակ-հրապարակի կենտրոն, իջավ ձիուց:
-Դե՞, ո՞վ է պատրաստ, հը՞,-ասաց նա, մոտեցավ առաջին պատահած մարդուն (դա պատկառելի տարիքի ալեհեր տղամարդ էր) ու հարվածեց իր ահագին բռունցքով ուղիղ խեղճի գլխին: ԾԵրինին մի պահ երերաց ու ընկավ:
-Դե՞,-շարունակում էր բղավել արքան,-հաջորդը, հաջորդը՛...
Ազնվազարմ ամբոխից առաջ եկավ կատաղած ու հանդուգն դեմքով մեկը: Հազիվ կհասցներ նա մի քանի քայլ անել, երբ երիտասարդ արքան արագ ցատկեր կատարեց, հայտնվեց անմիջապես նրա դիմաց ու բռունցքի շեշտակի հարվածով փշրեց նրա սաղավարտը:
-Ուհուոուուուու, ուուհուուու,-բղավում էր արքան,-հաջորդը՛, հաջորդը՛:
Ոչ ոք այս անգամ առաջ չեկավ: Ամբոխի մեջ ես նկատեցի սպարապետին: Մուշեղ Մամիկոնյանը սեղմում էր ատամներն ու ձեռքը պահում թրի վրա: Ես մտածեցի մի պահ, թե սպարապետը կխախտի ողջ պատմության ընթացքը, սակայն նա կարողանում էր զսպել իր ակնհայտ ատելությունը:
-Դե՞,-էլի էլի, ո՞վ ինձ հետ կմենամարտի:
Ոչ ոք արքային չէր արձագանքում: Արքան հուսահատվեց:
-Այսպես չի լինի,-ասաց նա: Արքան հանեց իր սաղավարտն ու դեն նետեց: Նրա աչքերը լի էին արցունքներով: Այդ երկու մետրանոց հսկան լացում էր:
-Այսպես չի լինի….
-Մեծ Հայքի արքա, Արշակունյաց տոհմի պահապան, հայոց փառք` Վարազդատ արքա, մեծագույնը բոլոր նրանցից, ովքեր քայլում են երկնքի տակ,-գոչեց ամբոխից ինչ-որ մեկը:
Բոլորը սկսեցին ծափահարել: Ես նույնպես: Արքայի դեմքին ժպիտ հայտնվեց:
-Այսպես կլինի,-ասաց նա,-բոլորս խնջույքի:
Մետաքսներ ու մորթիներ հագած ամբոխը, դեռ չհամարձակվելով հանել սաղավարտները, ներս մտավ արքունական պալատը` վայելելու Մեծ Հայքի տիրակալի սեղանը: Ես նայում էի նրանց սաղավարտներին ու մտածում, որ պետք է նմանատիպ բան մտածել նաև մեր ժամանակներում` հիշելով թե ինչպես էի մի քանի օր առաջ շտապում աշխատանքի խելագարված ամբոխի միջով: Մենք այս ամենը կարող էին գուշակել, բայց այսպիսի իրավիճակ ես չէի պատկերացնում: Այս պահից կանցնի մոտ երկու հազար տարի, սակայն հիմա շատ հավանական է թվում, որ 2112-ի անկարգությունները այստեղից են ծագում:
Ու հենց այստեղ սկսվեց իմ բուն առաքելությունը, որը հակասում է «Տրանսժամանակային Ներազդեցության Սահմանափակման Կոնվեցիայի» բոլոր գրված ու չգրված օրենքներին:
Ըստ պատմության սցենարի կես ժամ անց կսկսվի վեճ Մամիկոնյան Մուշեղ սպարապետի և Վարազդատ թագավորի միջև, ինչի հետևրանքով Մուշեղը կզոհվի գլխի հատվածում բութ գործիքով (բռունցքով) հասցված հարվածից: Առաքելությունս կայանում է դա թույլ չտալու մեջ: Դրա համար արդեն աչքիս տակ եմ վերցրել ոմն օրիորդ Անուշին: Ինձ թվում է, որ Անուշը կկարողանա զսպել արքայի բուռն կրքերը, ուղղել դրանք այլ հունով ու ազատել հետագա սերունդներին նման տխուր նախադեպից: Ես հանում եմ թևնոցիցս ֆերրոմոնային գերազդեցիկ օծանելիքն ու պատրաստ պահում այն` ցանկացած պահի Անուշի վրա մեկ-երկու կաթիլ կաթացնելու համար:
-Հռոմի դեմ կռվել գիտենք մենք, Հռոմը թույլ է, այնտեղ եմ մեծացել ես,-ասում էր արքան Մուշեղ Մամիկոնյանին,-մենք պետք է պարսիկների կողմը բռնենք ու Հռոմի դեմ դուրս գանք: Հռոմի դեմ կռիվ կտանք, պարսիկի դեմ չենք տա: Բատ Սահառնունուն սպարապետ կկարգեմ: Ինքը կգնա բանակցելու պարսիկների հետ:
-Թագավորն ապրած կենա,-պատասխանում էր նրան Մուշեղը,-կամքը քոնը լինի, դու ես տերը, բայց մի մոռացիր, որ պարսիկը կրակ է պաշտում, իսկ հռոմեացիների կեսն արդեն մեր կրոնին է դարձել…
-Մուշե՛ղ, հոգնեցնում ես ինձ, գլուխս տանում ես:
-Արքա՛, հիմա գլուխդ հոգնեցրու, որ վաղը չկորցնես...
Իհարկե դա իմ գործը չէ խառնվել նման պատմական անձաց խոսակցությանը, բայց իմանալով Վարազդատի համբավը, խորհուրդ չէի տա այդքան հանդուգն լինել նրա հետ խոսելիս:
-Ի~նչ,- մռնչաց արքան:
-Քոռը քո պինչ,-պատասխանեց սպարապետն ու վեր թռավ տեղից:
Ինձ պետք էր շատ արագ գործել: Ես անմիջապես բացեցի սրվակը, քաշեցի Անուշի ձեռքից, դատարկեցի սրվակը նրա գլխին, ու հրեցի նրան ուղիղ արքայի առջև:
Վարազդատը հոտոտեց: Կատաղությամբ լցված նրա աչքերը լցվեցին արցունքներով: Նրա ափն այդպես էլ  չվերածվեց պինդ բռունցքի, որը պետք է ջարդեր Մուշեղի գլուխը: Արքան տնքաց: Նրա մարմնի որոշ հատվածներ զգալիորեն խոշորացան:
-Անունդ, աղջի՛կ...
-Անուշիկ,-ամոթխած պատասխանեց օրիորդը:
Մուշեղ Մամիկոնյանի գոյության մասին արքան մոռացավ: Առաքելությունս ստացվեց: Ես թեթևացած շունչ քաշեցի: Մուշեղը չի մեռնի, համենայն դեպս այսօր: Վարազդատն էլ մոտակա ժամերին զբաղված կլինի Անուշին կույսությունից զրկելով: Ես հեռացա սրահի խուլ անկյունը` պատրաստվելով հետ վերադարձիս: Մուշեղ Մամիկոնյանը դեռ ուշքի չէր գալիս գլխին խփած ադրենալինից, չնայած չէր էլ կասկածում այդպիսի հորմոնի գոյության մասին: Նրա ձեռքերը դեռ դողում էին:
Ես վերադարձա` հաջորդ առավոտ վերադառնալու և իրավիճակը ստուգելու համար...

378 թվական, Մեծ Հայք, Դվին, մեկ օր անց

Սուգ էր տիրում Դվինի հյուսիսային թաղերում, որտեղ ապրում էր սպարապետը: Նրա դին բերեցին խնջույքից` երեկոյան: Սպարապետի աչքերը չռված էին, ինքը կապտած էր, իսկ բոլոր մկանները լարված էին: Կանչեցին արքունական հեքիմին: Նա եկավ ու հանեց Մուշեղի բերանից ոսկորի չարաբաստիկ կտորը:
Սպարապետը փրկվել էր Վարազդատի բռունցքից, բայց չէր կարողացել կուլ տալ ցուցամատի չափ ոսկորը: Անհեթեթ մահ: «Տրանսժամանակային Ներազդեցության Սահմանափակման Կոնվեցիան» լիովին խախտել մեզ չհաջողվեց, քանի որ Մուշեղը միևնույնն է մահացավ:
Իսկ քաղաքի հարավ-արևմտյան թաղերում իրարանցում էր, քանի որ Վարազդատը կատարում էր իրական սեքսուալ հեղափոխություն: Նա և Անուշը ողջ գիշեր անցկացրել էին փողոցներում: Նրանք սիրում էին իրար հենց փողոցում, պանդոկներում, պատահական տներում, հրապարակներում, այգիներում և պալատներում: Վարազդատը մեկ գիշերվա ընթացքում կորցրել էր իր քաշի կեսը, իսկ Անուշը կարմրել էր գինու պես: Նրանց գտել էին առավոտյան: Հոգնած մարմինները դեռ շարունակում էին գալարվել ուժասպառ կրքի մեջ:
Ցերեկն արդեն այնքան էլ ուրախ չէր Վարազդատի համար: Նրան ձերբակալելու ու հնազանդեցնելու համար գործի էին դրվել քաղաքի բոլոր զորքերը: Քսան զինվորներ ստացել էին ծանր վնասվածքներ: Նույնիսկ կապկպված ժամանակ հայոց արքան շարունակում էր մենամարտի կանչել «ցանկացած խիզախ տղամարդու»: Ոչ ոք ինքնակամ նրա հետ մարտնչել չէր  ցանկանում:
Եվս մի քանի օր անց արքունիքը կանչեց հյուսիսային ամրոցներից մեկում բնակվող Պապ թագավորի միակ որդուն` Արշակին: Վարազդատին արձակեցին մի քանի ամիս անց և ուղարկեցին արևմուտք` Հռոմ: Արքունիքը նրան կոչեց մանկամիտ և անլուրջ:
Հռոմում Վարազդատն ամուսնացավ գերմանացիների ցեղից մի աղջկա հետ և նրանից ունեցավ սերունդ: Այդ սերունդի  հնարավոր վերադարձը դեպի Հայք մենք չէինք նախատեսել, ինչն էլ բերեց հետագա փորձանքնեերին, և խառնաշփոթը մեր երկրում սկսվեց ուղիղ հարյուր տարի շուտ…

P.S.
2012թ. հուլիսի 9-ին զանգվածային լրատվամիջոցները տեղեկատվություն են տարածել այն մասին, որ հուլիսի 8-ին Երևան քաղաքի Աճառյան փողոցում գտնվող «Հարսնաքար» համալիրի մոտ անցկացված «մոմավառություն» միջոցառման ժամանակ ԱԺ նախկին պատգամավոր Ռոբերտ Պատրապետյանը (Նեմեց) հարվածել է «Հելսինկյան ասոցիացիա» իրավապաշտպան կազմակերպության դիտորդ Արման Նազիրյանին:
Զանգվածային լրատվական միջոց

Օլիմպիական թանգարանում (Օլիմպիա քաղաքում) պահպանվել է հնագույն ժամանակների Օլիմպիական խաղերի հողթողների մարմարե անվանատախտակը, որտեղ նշված է, որ հայոց վարազդատ Արշակունի թագավորը 394 թ-ին տեղի ունեցած վերջին Օլիմպիական խաղերում կռփամարտի (բռնցքմարտ) մրցումների հաղթողն է: Արդեն մեր ժամանակներում` 1998 թ-ին Օլիմպիայում, որտեղ կայացել են հին հունական Օլիմպիական խաղերը, կանգնեցվել է նրա մարմարե կիսանդրին:
Հայկական Հանրագիտարան

«Տրանսժամանակային Ներազդեցության Սահմանափակման Կոնվեցիան» խախտելու մեղադրանքով ձերբակալվել են մի խումբ երիտասարդ գիտնականներ: Ինչպես պարզ է դարձել հետաքննության ժամանակ, գիտնականների խումբը փորձեր էր կատարել փրկելու 4-րդ դարում մոռացված հայկական հին գրերը, ինչի հետևանքով լարված հակամարտություն էր առաջացել Մեծ Հայքի թագավոր Արշակ Երկրորդի և քրիստոնյա հոգևորականության միջև:
2112, Daily.