Մտածի՛ր մի բան

Մեծ դժվարությամբ տրվեց ինձ գործուղման մեկնելու հնարավորությունը: Աշխատանքային այցը դեպի Կոգիտարե մոլորակ պետք է լուրջ առաջընթաց դառնար ինձ համար` աշխատանքային սանդուղքով դեպի վեր բարձրանալու գործում: Շատ կարևոր էր նաև այն փորձը, որ պետք է ձեռք բերեի միջտարածային թունելով ճանապարհորդելու ընթացքում: Արեգնակային համակարգից դուրս պատրաստված ռեպորտաժը դասելու էր ինձ լրագրողական նոր կաստայի շարքերը, ինչով ես անչափ և անսահման հպարտանում էի:
Սակայն, պարզվեց, որ ես ունեի մի շարք փաստաղթային "թերություններ", որ գործուղման ֆինանսավորումը ձգձգվում է կուտակված պարտքերի և վարկային պրոբլեմների պատճառով, որ միջտարածային թունելով ուղևորվող կապսուլան անսարք է, որ ընդամենը մեկ ճամպրուկից կազմված ուղեբեռս անհետացել է մաքսատանը և այլն և այլն...
Մի խոսքով` Կոգիտարե տանող կապսուլայի շարժվելուց հետո միայն ես կարողացա հանգիստ շունչ քաշել այդ բոլոր անհարմարություններից և վերջապես մտածել սպասվող աշխատանքի մասին: Մտածելու ժամանակը, սակայն, չնչին էր, քանի որ շարժվելուց հինգ երկրային րոպեներ անց ես արդեն գտնվում էի հարազատ երկրագնդից հազարավոր լուսնային տարիներ հեռու` անծանոթ մոլորակում` դրա մասին առաջին ճանաչողական ռեպորտաժներից մեկը պատրաստելու առաքելությամբ:
-Ձեր փաստաթղթերը,-ասաց ինձ կոգիտարցիների մաքսավորը համընդհանուր լեզվով:
Ես սկսեցի փնտրել գրպաններումս` գտնվելով կոգիտարցու նշաձև և թափանցիկ աչքերի խիստ սիրալիր հայացքի ներքո: Ես փորձում էի ժպտալ նրան ի պատասխան, սակայն գիտակցությունը, որ հերն անիծած փաստաթղթերս ինչ-որ տեղ անհետացել են, ստիպում էր ինձ խուճապի մատնվել: Հնարավորինս պահպանելով ժպիտս` ես ասացի.
-Գիտեք...ես փաստաթղթեր կարծես չունեմ, ես դրանք կորցրել եմ...երևի:
Մի անգամ ես տեսել էի, թե ինչպես են երկրային միջտարածային պորտալում հետ ուղարկում անփաստաթուղթ այցելույի` հեչ հաշվի չառնելով այն տարածությունը, որը նա անցել էր մեզ հյուրընկալվելու համար: Աչքերիս առջև ուրվագծվում էր անհեթեթ և անհույս իրավիճակը, որով ես պետք է վերադռնայի խմբագրություն և հայտարարեի հիմարագույն դեպորտիս մասին:
-Հոգ չէ,-ասաց մաքսավորը` հարթ դեմքի վրա մարդկային ժպիտի պես մի բան խաղացնելով,-դուք ուղղակի անցեք առաջ և փորձեք մտածել:
Շփոթությունը մի պահ տիրեց ինձ.
-Ի՞նչ մտածեմ,-ասացի ես:
Կոգիտարցին փայլեցրեց թափանցիկ աչքերը.
-Մտածեք, որ ամեն ինչ կարգին է;
Ես գլխով արեցի, վերցրեցի ճամպրուկս և դուրս եկա մաքսատնից` հայտնվելով Կոգիտարեի քաղաքներից մեկի բավական բանուկ փողոցում:
Հավաքածս նախնական տեղեկություններն այս մոլորակի մասին շատ կցկտուր էին և հակասական: Ոմանք առաջարկում էին Կոգիտարե այցելելուց անմիջապես հետո տեղավորվել մոտակա հյուրանոցում և այցի ողջ տևողության ընթացքում չլքել վարձած սենյակը, իսկ ոմանք սահմանափակվում էին վերացական հորդորով` ուղղակի շփվել տեղացիների հետ, գնալ նրանց հետ:
Շնչելով թթվածնով հագեցված մաքրագույն օդը և հագենալով կանաչ երկնքին զմայլված նայելուց, ես փոխեցի ուշադրությունս անցորդների վրա և ֆիքսվեցի ինչ-որ ապաստան գտնելու մտքին:
-Ձեզ պետք է ինչ-որ տեղ հանգիստ առնելու համա՞ր,-հարցրեց հետևից մեկը, ում բարակ ձայնն արտասանում էր համընդհանուր լեզվի բարդ բառերն առանձին-առանձին շեշտադրությամբ:
-Այո, ես կցանկանայի ինչ-որ տեղ կանգ առնել:
-Իսկ ի՞նչ եք դուք մտածում,-հարցրեց անսպասելի զրուցակիցս: Նրա նուրբ մարմինը ծածկում էր ջրի պես թափանցիկ զգեստը, որի տակից հստակ ուրվագծվում էր բարալիկ կազմվածքը: Նշաձև աչքերը մեղմ էին և բարեհամբույր:
-Ինչի՞ մասին,-հարցրեցի ես:
Նրա դեմքին հայտնվեց նույնպիսի "ժպիտ", ինչպիսին կար մաքսավորի մոտ:
-Դուք շփոթում եք այդ շատ կարևոր գործողությունը,-ասաց նա,-մտածում են ոչ թե մասին, այլ ինչ: Ի՞նչ եք մտածում դուք:
Կոգիտարցու երկրար խոսքը` համեմված հստակ շեշտադրությամբ, ծանրացրեց գլուխս, և ես փորձեցի հնարավորինս շուտ ազատվել նրանից:
-Ինչ, ինչ...Ես մտածում եմ մասին: Հիմա մտածում եմ տեղ գտնելու և ձեր մոլորակի հետ ծանոթանալու մասին, որպեսզի հոդված գրեմ:
-Դուք ուզում եք մտածե՞լ մեզ,-նշաձև աչքերը զարմացան, շեշտադրումը տատանվեց:
-Ես ուզում եմ, որ օգնես ինձ հյուրանոց գտնել,- կոպիտ ասացի ես:
-Լավ,-ասաց փոքրիկ կոգիտարցին,-ես հյուրանոց կմտածեմ ձեզ համար:
Հաջորդ պահին փոքրիկ զրուցակիցս նստեց հարմարավեզ թիկնաթոռին` ձեռքով հրավիրելով ինձ զբաղեցնել բազմոցը: Ես ապշած նայեցի շուրջս: Մենք գտնվում էինք մինիմալիստական ոճով կահավորված լուսավոր սենյակում: Սպիտակ պատերը թեթև անդրադարձնում էին կանաչ երկնքի գույնը` ամեն ինչ ողողելով մեղմ փիրուզագույն տոների մեջ:
-Սա հյուրանոցի համար է՞,-հարցրեցի ես,-մի՞թե սա հնարավոր է:
-Ես մտածում եմ,-պատասխանեց կոգիտարցին` խորամանկ երկարացնելով նշաձև թափանցիկ աչքերը:



Հիմա ես կուզենայի խոստովանել` Կոգիտարե մոլորակի մասին պատրաստած հոդվածս ես իրականում մտածել եմ: Ու հիմա էլ մտածում եմ սա` նորից վերապրելու զգացումներս, երբ զրույցի բռնվեցի փոքրիկ կոգիտարցու հետ: Նստած լուսավոր սենյակում, նայելով ինձ նշաձև թափանցիկ աչքերով` կոգիտարցին բացեց ինձ գաղտնիքներ և ծանոթացրեց ինձ որոշ պատմական փաստերի, որոնցով պայմանավորված է Կոգիտարեի զարգացվածության ներկայիս աստիճանը: Ողջ մեր զրույցի ընթացքում ես ապրում էի մաքրագույն հիացմունք, քանի որ նորությունները, որ լսում էի կոգիտարցուց, ոգևորում էին հոգիս և ուժով լցնում ինձ:
-Մենք խուսափում ենք մտածել ուրիշ քաղաքակրթություններ,-ասում էր ինձ զրուցակիցս,-դա ընդհանուր մտածված որոշում է, սակայն ոչնչով չի սահմանափակում առանձին անհատներին, որոնք ինչպես ասեցի` կորող են մտածել ամեն ինչ:
-Այսինքն, կան քաղաքակրթություններ, որոնք ձերոնցից ոմանց մտքի արդյու՞նք են:
-Կան այդպիսինք,-ասաց նա,-բայց դա մեծ հաշվով կարևոր չէ, քանի որ ի սկզբանե մենք բոլորս ենք մտքի արդյունք, ինչ կապ ունի այս դեպքում` թե ում մտքի:
Ես լռեցի` փորձելով վերըմբռնել Աստծու, տիեզերքի և Մեծ պայթյունի մասին ունեցած պատկերացումներս:
-Պատմի՛ր ինձ Կոգիրարեի մտքի մասին ավելին,-խնդրեցի ես նրան լուսավոր սենյակում նստած,-ինչպե՞ս կազմակերպվեց Մեծ Միտքը:
Կոգիտարցին ժպտաց` հավանաբար  շոյվելով  նրանից, որ արդեն հինգերորդ անգամն էի խնդրում պատմել իրենց պատմության այդ հատվածը:
-Մեծ Միտքը մեր էվոլյուցիայի հաջորդ աստիճանն էր: Պետք էր դիմադրել ոչնչացմանը և մեր տեսակը կատարեց ցատկ:
-Ոչնչացմանը միապետի կողմի՞ց,-ճշտեցի ես:
-Նա տիրում էր ողջ իշխանությանը, նա տիրում էր բոլորի ունեցվածքին, նա արհամարհում էր իր շուրջ ամեն բան, նա ստիպում էր ապրել վախի և ընկճվածության մեջ:
-Ու ի՞նչ եղավ հետո,-հարցրեցի` պատրաստ վայելելու արդեն սիրածս պատասխանը:
-Մենք մտածեցինք: Մենք բոլորս: Մենք գտնվում էինք ոչնչացման եզրին, քանի որ միապետը որոշել էր սեփականաշնորհել մեր մարմինները...
-Ի՞նչպես դա եղավ, ի՞նչ մտածեցիք:
-Մենք միաժամանակ մտածեցինք աշխարհ, որտեղ չկար միապետ:
-Ու՞:
-Ու եղավ մեր ցատկը: Մենք ձեռք բերեցինք Միտքը:
-Ընդհանու՞ր:
-Այո: Սակայն զարգացումը շարունակվեց, և հաջորդ սերունդներն ունեցան արդեն առանձին ազատ միտք, սովորեցին մտածել ինչ, այլ ոչ թե մասին:
Այս պատմությունն իմ  զրուցակցից ես կարող էի լսել անվերջ: Նա պատմում էր դա ոգևորությամբ և երբեմն մտածում կոգիտարեական համեղ և հագեցնող հյութեր:
-Մտածի՛ր,-ասում էր նա ինձ,-մտածի՛ր:
Իսկ երբ առաջին անգամ ինձ մոտ ստացվեց մտածել իսկական, թարմ և հասած անանաս, նա ուրախացավ ինձնից շատ և թափանցիկ աչքերը լցվեցին կանաչ լույսով:


Վերադարձա ես հենց լուսավոր սենյակից, մտածեցի ինչ-որ հոդված Կոգիտարեի մասին, որտեղ խորհուրդ տվեցի բոլոր ճանապարհորդներին զրույցի բռնվել բնիկների հետ, մտածեցի երկար-բարակ աշխատություն հավաքական գիտակցության և ելույթ քաղաքացիական պատասխանատվության մասին, որով հանդես կգամ հաջորդ շաբաթ մի շարք առաջատար համալսարաններում, մտածեցի լավ, փափուկ մեքենա և նույնքան փափուկ նշաբլիթներ:
 Քիչ անց մտածեցի ընթերողների, որոնք ժամանակ կգտնեն կարդալ այս տեքստը` մեծագույն հաճույք պատճառելով հեղինակին:

Պատմվածքը տպագրված է "Հայկական ժամանակ" օրաթերթում.