Մեռնել կցանկանա՞ք

Արդեն երեկո էր, երբ ազատել էի գլուխս փողոցի աղմուկից, մի կերպ հասել տուն, վիրակապ դրել ձեռքիս թեթև կտրվածքին և որոշել վերջապես կարդալ մոտս կուտակված նյութերը: Նյութերը շատ էին, հիմնականում երիտասարդ հեղինակների աշխատանքներ, ֆանտաստիկայի ժանրում գրված ստեղծագործություններ, որոնք ես խոստացել էի կարդալ և հայտնել կարծիքս: Վերջապես կար ազատ ժամանակ և թերթերի, բրոշյուրների ու սովորական A4 ֆորմատի թղթերի կույտը սպասում էր նվաստիս համեստ գրաքննադատական կարողություններին:
Սակայն զանգեց հեռախոսս: Չեմ հիշում նույնիսկ` ուրախացա գլուխս այդ տեքստերը կարդալու պարտականությունից ազատելու պոտենցիալ հնարավորությունից, թե զայրացա` հասկանալով, որ էլի պետք է տանջվեմ խղճի անամոթ խայթերից:
Զանգահարողը Արան էր:
-Բարև,-ասում է,- ի՞նչ ես անում:
-Ոչինչ,-պատասխանում եմ,-մի քանի բան ունեմ կարդալու:
-Դրանք թող,-ասում է և շարունակում,-արի մոտս, էստեղ քեզ համար հետաքրքիր դեպք կա:
-Մյուս անգամ,-խուսափում եմ,-էս երեկո ուզում եմ կուտակված գործերս թեթևացնել:
-Բայց սա կատարյալ հետաքրքիր դեպք է,-համառում է,-ես կասեի` հետաքրքիր դեմք է:
-Հնարավոր է, որ ինձ մոտ էլ կան հետաքրքիր դեմքեր,-ես էլ եմ փորձում համառել,-մնա մյուս անգամ:
-Հետևիցդ տաքսի եմ ուղարկել արդեն,-ասում է առանց առարկություններս հաշվի առնելու,-հինգ րոպեից մոտդ կլինի, ու որ լինես մոտս տասնհինգ րոպեից, սպասում եմ քեզ:
Հեռախոսն անջատվում է:
Մեղավոր հայացքով նայում եմ սեղանիս թղթակույտին:
-Կներեք,-ասում եմ ու զգում, որ իսկական սրիկա եմ: Ախր ես էլ գիտեմ, թե ինչ է նշանակում սպասել գրածիդ մասին կարծիքի:


Տաքսին ինչպես միշտ ուշացավ և մի քանի րոպեում գլուխս նորից լցվեց փողոցի աղմուկով: Այն ինչ կատարվում էր  քաղաքում նման էր իսկական ալեկոծության: Կառավարությունը որոշել էր թանկացնել առաջին անհրաժեշտության մի քանի ապրանքների գները, թանկացրել էր տրանսպորտի ուղևարձը, ավելացրել հարկերը փոքր ձեռնարկատերերի համար: Եվ քաղաքը վերածվել էր մի ընդհանուր պայթունավտանգ զանգվածի: Ու նրա մեջ չէր վտանգը, որ հնարավոր էր բախում կառավարական ուժերի և քաղաքացիական անհնազանդություն հայտնած քաղաքացիների միջև, թեև այդպիսի բախման վտանգը կար և կախված էր օդում Դեմոկլեսի թրի պես: Ավելի մեծ վտանգ էր ներկայացնում քաղաքացիական անհնազանդություն հայնտած քաղաքացիների և թանկացումները լուռ ու մունջ տանող քաղաքացիների միջև կոնտրաստային տարբերությունը: Դա իսկական ճեղք էր հասարակության մեջ, իսկական, եթե ուզում եք, ռասսայական տարբերություն: Եվ այդ տարբերությունը կարող էր վերածվել իսկական խտրականության:
-Ֆրիտյորֆ 26, ձե՞ր հետևից են ուղարկեկլ տաքսի Քաղաքային Հոսպիտալից,-տաքսիստի ձայնը հետ բերեց ինձ մտքերիս ընթացքից: Նույնիսկ չէի նկատել, թե ինչպես էր եկել մեքենան:
-Այո,-պատասխանեցի:
-Կներեք,-ասաց,-ողջ քաղաքը խցանումների մեջ է,-հազիվ եմ ճանապարհ բացում, բայց հիմա կգնանք շրջանցիկով, ուղիղ ժամանակին հետ կհասնենք:
-Դուք գիտեք,-անտարբեր ասացի ես, նստեցի հետևի նստատեղին: Հայացքս լուսամուտից դուրս էր, փողոցներով ըթանում էին ցուցարարների երթեր, բակերից անընդհատ ներսուդուս էին անում մարդկանց նորանոր խմբեր: Ոստիկանական ջոկատները, խառնված քաղաքացիների ամբոխի մեջ, խուճապահար և մոլորված տեսք ունեին:
-Վիրավո՞ր եք,-հարցրեց տաքսիստը` ցույց տալով վիրակապով ձեռքս:
-Ստից բան է:
-Ցույցի ժամանա՞կ:
-Միամիտ սայթաքեցի ու դիպա դուրս ցցված խողովակին:
-Իսկ ինձ խփեցին դիտմամբ,-նա թեքեց գլուխն, ու ես տեսա այտով մեկ ձգվող սպին:
-Խո՞րն է,-հարցրեցի:
-Բժիշկն ասաց, որ միշտ կմնա:
Լռեցի:
-Իսկ այդ անասունները քթները տնից չեն հանում նույնիսկ:
Նորից լռեցի:
-Պետք է ոստիկաններին թողնել, էս օլիգարխներին թողնել ու դրանց ջանը ընկնել, մեկ առ մեկ ճիպոտով մշակել, տեսնեմ էդ ժամանակ էլ ոչխարի պես կբառաչե՞ն:
"Ոչխարի պես",-կրկնեցի ես մտքումս:
-Ամեն մի տանը վեր ընկած ջայլամ ջուրն է լցնում մեր ողջ պայքարը:
-Մեր պայքարը բոլորի համար է,-փորձեցի թուլացնել լարվածությունը,-նույնիսկ նրանց ու նույնիսկ օլիգարխների:
-Օլիգարխների, նրանց երեխաների, բայց ոչ երբեք ոչխարների,-կտրուկ վրա բերեց տաքսիստն ու լռեց:
Ես նայում էի նրան հետևի նստատեղից: Նրա լռությունը ծանր էր: Ինձ թվում էր, թե նրա դեմքի ձախ կողմից, որտեղ սպին էր, ծանր քար է կախված, ու այդ քարն ավելի ու ավելի էր ծանրանում:


Քաղաքային Հոսպիտալի մոտ մեզ արդեն սպասում էր Արան:
-Ողջույն,-ասաց նա` արագ-արագ մոտենալով մեքենային,-գնանք վերև:
Նա դեն նետեց ձեռքի ծխախոտը:
-Եթե այդքան շտապում էիր, միգուցե՞ ուղղաթիռ ուղարկեիր հետևիցս:
-Հոսպիտալի տրամադրության տակ հիմա ուղղաթիռներ չկան, մի մասը հասցրել ենք ուղարկել ծայրամասեր` ագիտացիոն թռուցիկներ տարածելու, իսկ մյուս մասն առավոտյան առգրավվեց ոստիկանության կողմից:
-Կատակ էի անում,-ասացի ես,-ցույց տուր հետաքրքիր դեպքդ կամ դեմքդ, ի՞նչ է դա:
Նա առաջ ընկավ և ուղեկցեց ինձ դեպի Հոսպիտալի հսկայական շենքը, տարավ  ընդարձակ ֆոեներով, ահռելի սպասասրահներով, նեղլիկ ու երկար միջանցքներով, գլուխկոտրուկային աստիճանավանդակներով, հրթիռային վերելակներով: Մեր այդ սլացիկ երթն ավարտվեց սև մետաղական դռան առջև, որն ըստ իս գտնվում էր շենքի արևելյան թևում` մոտավորապես 36 և 44-րդ հարկերի սահմանում:
Դուռը թակեց որոշակի հերթականությամբ: Քիչ անց այն բացվեց` ի ցույց դնելով բավականին մռայլ և ընդարձակ մի տարածք, որն ուներ ցածր առաստաղ և փայլուն մոխրագույն հատակ: Սրահի կենտրոնում մետաղական աթոռներ էին, որոնցից մեկը զբաղված էր: Աթոռը զբաղեցրած անձն ուներ գզգզված մազեր, հագած էր անհասկանալի ցնցոտիներ, իսկ խելագար հայացքը սահում էր սրահով մեկ: Արայի առաջնորդությամբ մոտեցանք աթոռներին: Նստեցինք ցնցոտիավոր մարդու դիմաց: Նրա հայացքը փորձեց կանգ առնել մեզ վրա, սակայն չկարողացավ ֆիքսվել բավականաչափ ամուր և շարունակեց իր ընթացքը տարածության մեջ:
-Այս մարդուն գտել են արվարձանում, աղբանոցի մոտակայքում: Սկզբում աղբահանները մտածել էին, թե բոմժ է, և զանգահարել էին սոցիալական ծառայություն: Իսկ այնտեղ, ինքդ գիտես, թե ինչ է կատարվում հիմա: Հետո զանգահարել էին ոստիկանություն, սակայն ոչ ոք չի պատասխանել, քանի որ հիմա բոլորը դրսում են: Ստիպված զանգահարել են "շտապ օգնություն", և ահա այս հրաշքը մեզ  մոտ է:
Ես հարցական նայեցի Արային` նա համոզվա՞ծ է, որ այս խղճուկ գիժը հրաշք է:
Կարծես պատասխանելով հարցիս` խելագարի աչքերը սառեցին, նա կենտրոնացավ, սկսեց նայել ինչ-որ տեղ մեզ վրայով ու սկսեց.
-Հիլիոնները սկսեցին սպանդը: Ես այդ ժամանակ առուշների գավառային հետազոտական կայաններից մեկում էի, դրանք ինձ այնտեղ փորձերի էին ենթարկում: Հիլիոնները վերացրեցին այդ գավառը գրավիտացիոն ռումբերով, այրեցին ամբողջը հեղուկ կրակով, իսկ հետազոտական կայանի ավերակների մոտ սկսեցին սպանդը:
Խելագարը լռեց:
Արան շարունակեց նրա փոխարեն:
-Սա նրա պատմության միջին հատվածն է: Նա պատմում է ընդհատումներով և առանց ժամանակագրային հերթականության: Որպեսզի քեզ ավելի հասկանալի լինի` նրան մեր ժամանակով հինգ տարի առաջ փախցրել են ոմն առուշներ, որոնք հումանոիդներ էին: Փախցրել են և տարել իրենց մոլորակ` ուսումնասիրություններ կատարելու համար: Սակայն այդ ժամանակ առուշների մոլորակի վրա տեղի է ունեցել հիլիոնների հարձակումը: Հիլիոնները, ինչքանով հասկացել եմ, հումանոիդներ չեն:
Ես լսում էի ժպիտը դեմքիս: Դասական սյուժե է գիտական ֆանտաստիկայի համար: Ինչպես էլ որ երեկոն ավարտվի, ես կարող եմ հանգիստ խիղճ ունենալ, քանի որ մեկ գիտաֆանտաստիկ պատմություն արդեն լսել եմ:
Խելագարը նորից կենտրոնացավ, նորից նայեց ինչ-որ հեռու տեղ.
-Այդ առուշների հետ ես գնացի դեպի մինուսային լեռները` մոլորակն ինչ-որ կերպ լքելու համար: Բայց պարզվեց այնտեղ արդեն տեղավորված էր հիլիոնների մեկ դիվիզիոն: Նրանք շրջապատեցին մեզ և սկսեցին հերթով սպանել առուշներին և նրանց հետ հետազոտական կայանից փախած բոլոր ռասսաներին:
-Իսկ քեզ չսպանեցի՞ն,-հարցրեցի ես` թեև Արան նշան էր անում ինձ` լռել:
-Ինձ չսպանեցին:
-Ինչու՞:
-Ես չէի ուզում: Երբ հիլիոնը բարձրացրեց իր սուրը, ես առաջ պարզեցի ձեռքերս և  բղավեցի: Հիլիոնը հետ գնաց, խորհրդակցեց մյուս հիլիոնների հետ և ինձ բաց թողեցին: Բայց մյուսներին սպանեցին:
-Իսկ ի՞նչ էին անում մյուսները:
-Ոչինչ, նրանք ուղղակի մահանում էին...
-Իսկ ինչպե՞ս դու հասար այստեղ:
Խելագարը նորից կորցրեց կենտրոնացումը, հայացքը սկսեց լողալ:
Ես դարձա Արային.
-Հմմ...,-ասացի ես:
-Ի՞նչ կասես:
-Դե ես չեմ հոգեբույժ, դուք կտաք դիագնոզը:
-Ի նկատի ունեմ սրա պատմածը քեզ պետք կգա՞:
Հիշեցի տանը մնացած թղթակույտը:
-Ես մտածեցի թե քեզ դուր կգա, մանավանդ որ ստեղծեցի տագնապի մթնոլորտ` քեզ շտապեցնելով, հետևիցդ մեքենա ուղարկելով:
-Լավ, լավ ես մտածել, Ճիշտն ասած իրոք տպավորված եմ,-բարեհամբյուր ասացի ես,-դուրս գա՞նք ծխելու:

Արան նորից ուղեկցեց ինձ երկար-բարակ միջանցքների լաբիրինթով, մինչև հերթական դռները բացելիս չհայտնվեցինք պատշգամբում` ահռելի բարձրության վրա: Դիմացներս քաղաքն էր` ալեկոծվող քաղաքը:
-Ձեռքդ ցույցի ժամանա՞կ ես վնասել,-հարցրեց Արան:
-Այո:
-Այս գիշեր մասնակցելու եմ քաղաքապետարանի դիմաց անցկացվող պիկետին:
Գլխով դրական շարժում արեցի:
-Ի՞նչ ես կարծում սրա պատմածի մասին:
-Նրան փաստորեն չեն սպանել միայն նրա համար, որ չի ուզեցել մահանալ, փորձել է դիմադրել:
-Փաստորեն այդպես է ստացվում:
-Այնպես ենք խոսում, կարծես իրոք այլ մոլորակից է եկել, իսկ պատմածն էլ զուտ ճշմարտություն է,-մի փոքր նյարդայնացա ես:
-Հնարավոր է որ այդպես է...,-ասաց Արան:
-Իսկ հնարավոր է, որ նա ուղղակի մեր քաղաքից է:
Քամին վազում էր պատշգամբի բազրիքներով, վերցնում մեր սիգարետների ծուխն ու տանում հեռու, գուցե դեպի ցած, դեպի քաղաքը, որի բջիջներն են նրա մարդիկ: Մարդիկ, ովքեր պայքարում են և մարդիկ ովքեր համաձայն են խոնարհվել:


Պատմվածքը տպագրված է "Հայկական ժամանակ" թերթում.